Ülkemizde birçok bölgede arka arda yaşanan orman yangınları, sel felaketleri birçoğumuzun ağır bir gerilim ve tasa yaşamasına neden oluyor. Bu afetlere birebir maruz kalanlar ise bizden çok daha büyük travmalar yaşıyor. Yataş Uyku Şurası Uzmanlarından Uzman Klinik Psikolog Fundem Ece Fazilet, bu periyotta psikolojimizi sağlam tutmak için yapılabilecekleri anlatıyor.
Ülkemizde son günlerde yaşanan yangınlar hepimizi derinden etkiledi. Fakat afetle uğraş eden gönüllüler ve direkt afetinetkilerine maruz kalan bireyler, hepimizden daha fazla fizyolojik ve ruhsal olumsuz tesirler yaşıyor. Afetten sonraki devirde evsiz kalmak, hayat alanının ya da gelir kaynağının yok olması üzere durumların kişinin yüksek seviyede tasa hissetmesine neden olduğunu hatırlatan Yataş Uyku Konseyi Uzmanlarından Uzman Klinik Psikolog Fundem Ece Erdem, “Yaşanan gerilim ve tasayla, bedenin yüksek seviyede kortizol salgılaması kaçınılmazdır. Yüksek kortizol, organizmayı harekete geçirecek gücü ve motivasyonu sağlasa da çok uzun mühletler bu hormonun salgılanması, bireyin şuurunda ve bedeninde problemler ortaya çıkmasına neden olur. Sindirim sisteminde kalıcı olabilecek bozulmalar, bağışıklık sisteminin ziyan görmesi, panik durumunda hissettiren duygusal meseleler, öğrenme zahmeti üzere bellek sıkıntıları, depresyona yatkınlık, kalp çalışmasında düzensizlik, kas ağrıları üzere sorunların de ortaya çıkması muhtemeldir” diyor.
Uykusuz kalan bireylerde bağışıklık problemleri görülebilir
Tehlikeye karşı verilen savaşın, gerilim ve korkunun üstüne kişinin bir de uykusuzluk yaşamasının zararın katlanmasına neden olduğunu belirten Klnk. Psk. Fazilet, bu durumda bedenin geceleri uyku halinde salgıladığı melatonin hormonunu üretemediğini, bunun sonucunda ise biyolojik saatte bozulmalar ve bağışıklıkta problemlerin ortaya çıktığını söylüyor. Klnk. Psk. Fazilet, telaş ve gerilimle fonksiyonları bozulan bireylerde afet sonrasındaki devirlerde iştahsızlıkla birlikte kilo kaybı, uyku sorunları, kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, yorgunluk, bağırsak sorunları, cilt sıkıntıları ve birçok psikopatolojinin görülmesinin de mümkün olduğunun altını çiziyor.
Psikolojik dayanak almak büyük değer taşıyor
Afetin neden olduğu ruhsal problemler, anlık yahut daha sonra ortaya çıkabiliyor. Yataş Uyku Şurası Uzmanlarından Klnk. Psk. Fazilet, ağır gerilime maruz kalan afet bölgesindeki bireylerin gerilimin sebep olduğu fizikî dertlerin yanı sıra karar vermede zahmet çekme, konsantrasyon eksikliği, hafızanın zayıflaması, kusur yapmada artış ve performansta düşüş üzere zihinsel birtakım sıkıntılar da yaşayabileceğini belirtiyor. Ağır derdin sürmesi halinde bireylerde anksiyete bozukluğu gözlenebileceğini söyleyen Klnk. Psk. Fazilet, şöyle devam ediyor: “Afet sonrasında ağır gerilim altında olan bireylerde depresyon görülebilir ve travma sonrası gerilim bozukluğu oluşabilir. İş hayatı, günlük aktiviteler, aile hayatı, ilgiler üzere ömrün her alanında sıkıntıların ortaya çıkması mümkündür. Travma sonrası gerilim bozukluğu kısa vadeli olabileceği üzere yıllar boyunca da sürebilir. Bu nedenle yaşanılan afetten sonra ruhsal takviye almak büyük ehemmiyet taşıyor.”
Kişilerde anksiyete ve panik artışı görülebilir
Afetler sonucunda bireyler fizikî kayıplar yaşayabileceği üzere ruhsal uyumsuzluklar da yaşayabiliyor. Yaşadığımız yangınlar, seller üzere doğal afetler bireyi kaldırabileceğinden daha fazla gerilimle karşı karşıya bırakıyor. Bireylerde genel olarak tedirginlik hali gözlemlendiği üzere anksiyete ve panik artışı da yaşanabiliyor. “Yaşanan afetsonucunda bireyler konutlarını ve yakınlarını kaybettiler. Bu üzere durumlarda kişi umutsuz, yalnız ve çaresiz hissedebilir, kendini suçlayabilir” diyen Klnk. Psk. Fazilet, şahıslarda geleceğe yönelik dert ve kaygıların yaşanabileceğinin de altını çiziyor. Bu üzere durumlarda kişinin kendisi üzere afete maruz kalmış bireylerle bağlantı kurmasının, afetzedelere yardım etmesinin güzelleşme sürecine yardımcı olabileceğini tabir eden Yataş Uyku Konseyi Uzmanlarından Klnk. Psk. Fazilet, kişinin yaşayabileceğini öbür durumları ise şöyle özetliyor: “Kişi yaşadığı travmatik olaylar tekrar tekrar hatırlayabilir, afetin yahut yaşadığı hislerinin tekrarlandığı meşakkat veren düşler görülebilir. Yaşadığı travmatik olayın kıymetli bir kısmını hatırlamama yahut sorunlu anılardan, his ve niyetlerden kaçınma davranışı da gösterebilir. İnsanlara yahut objelere karşı saldırgan davranışlar ve öfke patlamaları sergileyebilir. Abartılı irkilmeler, her an tetikte olma durumu ortaya çıkabilir. Odaklanma sorunu yaşanılabilir.”
Afetzedelere psikososyal dayanak sağlanmalı
Bu çeşit afetler ve travmatik olayların şahıslarda ruhsal takviye muhtaçlığı oluşturduğunun altını çizen Klnk. Psk. Fazilet, afet sonrasında bu şahısların olağan hayatlarına geri dönmeleri için psikososyal takviyenin değerine dikkat çekiyor: “Bireylere yaş kümelerine nazaran terapi uygulanabilir. Ayrıyeten gelecekte meydana gelebilecek misal bir afete karşı da mental olarak başa çıkabilmesi için takviye verilebilir. Afet sonrasında öncelikle çocuklara, durumu anlamalarını kolaylaştıracak halde açıklama yapılmalı, afetzedeler, hislerini anlatmaya teşvik edilmelidir. Afeti yaşayan şahısların bir ortada bulunması da takviye ve dayanışma hissinin oluşmasını sağlar.”
Yataş Uyku Konseyi Uzmanlarından Klnk. Psk. Fazilet, tıpkı afeti şahsen yaşayanlar üzere televizyonda yangın haberi izleyen, gazetede okuyan, toplumsal medyadan takip eden, bir yakını afetzede olan şahıslarda de travma görülebileceğini hatırlatıyor. Fazilet, bu şahıslara tekliflerini şöyle sıralıyor: “Eğer üzerinizde denetim edebileceğinizden fazla gerilim oluşuyorsa bunu atmak için antrenman yapabilir, daha uygun beslenebilir ve nizamlı uyumaya dikkat edebilirsiniz. Sanatsal faaliyetler üzere sizi dinlendirecek aktivitelere ya da hobilere yönelebilirsiniz. Travmatik tesirlerden kaçınmak olağandır lakin fazla içine kapanmak da sağlıklı değildir. Kendinizi hazır hissettiğinizde duygu ve niyetlerinizi etrafınızla paylaşabilirsiniz. Şayet bu gerilimle başa çıkamadığınızı düşünüyorsanız ruhsal takviye almasınız.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
