Başta Aristoteles olmak üzere Platon’un öğrencilerinin faaliyette bulunduğu Yunan kent devletinin en hoş modelleri ortasında gösterilen 7 bin yıllık Assos Antik Kenti’ndeki hafriyatlar Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Lideri Prof. Dr. Nurettin Arslan başkanlığında, 25 kişilik hafriyat takımıyla sürüyor. Hafriyatlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu ve İçdaş firması tarafından destekleniyor. Türkiye’de 12 ay kazıların devam edeceği 20 antik kentten biri olan Assos’ta, bu yıl batı kapısı girişi yanındaki han yapısı, konut alanı, Agaro batı girişi, büyük yapı ve Kybele kutsal alanında hafriyat yapılıyor. Erken Bezans yapılarında müdafaa ve tamir faaliyetleri de sürüyor.
Ayvacık ilçesine bağlı Behram Köyü’ndeki 7 bin yıllık Assos Antik Kenti’nde bu yıl hafriyatlar birinci defa 12 ay devam edecek. Prof. Dr. Nurettin Arslan başkanlığında yürütülen hafriyatlarda, Erken Bizans Çağı’ndaki gündelik hayat şartları aydınlatılıyor. Bu yıl ki hafriyatlarda, bir atöyle içerisinde günümüzden bin 600 yıl öncesine ilişkin kemikten yapılmış enteresan buluntular ortaya çıkarıldı. Agora girişide küçük bir atölyede hayvan kemikleri ve bunlardan yapılmış düğme, saç tokası, iğne, bıçak sapı, kolye üzere çok sayıda nesne bulundu. Nekropolitte yüzeyde bulunan, en eski yerleşim delili olan ve M.Ö. 5000 yılına tarihlenen Kalkolitik Periyoda ilişkin 7 bin yıllık granit taş balta ise buluntuların en çok dikkat çekeni oldu. O periyotta yaşayan insanların bir sopanın ucuna bağlayarak kullandıkları taş baltayla pek çok işini gördükleri belirtildi. Antik kentte, farklı çağlara ilişkin bronz sikkeler de buluntular ortasında yer aldı.
ASLAN HEYKELİ BULUNDU
Assos batı kapısı yanındaki han kompleksinin yerlerinden birinde yapılan hafriyat çalışmaları sırasında aslan heykel kesimi ve yanında da bir kandil bulundu. Roma Dönemi’ne ilişkin olduğu düşünülen aslan başlı heykel incelendikten sonra kesin olarak tarihlenecek. Aslan heykeli ile ilgili bilgi veren Prof. Dr. Nurettin Arslan, “İçinde bulunduğumuz alan Bizans periyodunda han olarak kullanılan, kendine ilişkin bir şapeli, ocağı, fırını, sarnıç, üretim atölyeleri ve depoları ile çok büyük bir yapı kompleksi. Bu kompleksi anlamak istiyoruz. Nasıl bir yapı olduğunu ve yerlerin işlevini çözmek için uzun müddetli bir çalışma gerektiriyor. Şu anda da bu yerlerden bir adedinde çalışıyoruz. Gördüğünüz üzere bu yer muhtemelen ani bir zelzele ya da diğer bir nedenle yıkılmış. Çatı kiremitleri olduğu üzere yere çökmüş. Bu çeşit yapılar bize daha çok arkeolog evrak sunuyor. Ani terk edilmesi nedeniyle yerde o periyoda ilişkin daha fazla buluntu var. Bu buluntularda bize bu yerlerin kullanım sürecini çözümlememize yardımcı oluyor. Bugün bu küçük yerde mermerden aslan heykeli bulduk. Lakin buraya ilişkin değil doğal ki. Muhtemelen tahminen de diğer bir yapıda yada mezarlıkta anıt olarak kullanılmış bir aslanın başı ve gövdesinin üs kısmı var. Bizans devrinde bu tıp materyaller devşirme olarak duvarlarda, yerlerde kullanılabiliyor. Tabi buradaki çalışmalarda ayrıyeten o periyoda ilişkin aydınlatmada kullanılan bir de kandil bulduk. Muhtemelen bu yapıyla ilgili olduğunu düşünüyoruz. Bu binanın da M.S. 5inci yüzyıldan 7’nci yüzyıla kadar kullanıldığını bilmekteyiz dedi.
‘ŞEHRİN ANA CADDESİNDE ZİYARETÇİLERİN YÜRÜMESİNİ HEDEFLİYORUZ’
Yunan dünyasının en uygun korunmuş polis ya da kent devletlerinden biri olarak kabul edilen Assostaki birinci kazıların Amerikan Arkeoloji Enstitüsü ismine 1881-1883 yılları ortasında yapıldığını söz eden Arslan, ortadan geçen 100 yıl sonrasında Türk Arkeolog Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu tarafından 1981 yılında kazılara tekrar başlandığını söyledi. Bu kazıların 2019 yılına kadar 38 yıldır kesintisiz olarak devam ettiğini belirten Arslan şöyle konuştu:
“Bu yıl kentin ana caddelerinin açılıp, ziyaretçilerin bu caddelerden yürümeleri gayelerimiz ortasında. Bunun dışında kentin bilinmeyen birtakım noktalarının araştırılması hedeflendi. Agorada bu alanlarımızdan bir tanesi. Agoranın kenarında kimi küçük dükkanlar vardı. Bunların işlevini belirlemek için bu alanda hafriyatlar yaptık. Bu alanda da bilhassa M.S. 4üncü yüzyılda kemik aletleri üreten küçük bir atölyenin varlığına ait çok sayıda bulgular tespit ettik. Bunun dışında yeniden kentin batısında yer alan ana kapı önünde de çalışmalar devam ediyor. Burada Bizans periyodunda inşa edilmiş bir han diyebileceğimiz büyük bir kompleks ve onun yanında da bir sürü konutlar var.
Burada farklı olan doğal ki genelde Roma çağına kadar kamusal alanların, ana caddelerin, agoranın ya da Gymnasion üzerine konut yapılması ya da kullanılması aslında yasak. Lakin Bizans periyodunda bu yasağın hiçbir bedeli olmadığı için bugün de gördüğünüz üzere gerek bu hanın yapıldığını, gerekse aslında bu ana caddenin üzerine konutların ağır bir formda inşa edildiğini görmekteyiz. Kentin tekrar aşağı agora diye isimlendirdiğimiz, büyük yapı ismini verdiğimiz yapıda da çalışmalar devam ediyor. Bu Assosun tahminen de âlâ bir Yunan kenti olması yanında, erken Bizans periyodunun araştırılması için ülkü bir merkez olduğunu anlıyoruz. Zira M.S. 7nci yüzyıldan itibaren buranın terk edilmesi nedeniyle bütün Bizans yapıları burada ağır bir formda yer alıyor. O yüzden de birinci kazdığımız katmanda Bizans konutlarının ve kiliselerin ağır olduğunu görmekteyiz.”
