Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Kentsel Dönüşüm Eylem Planı’nı açıkladı.
Kurum, 100 bini İstanbul’da olmak üzere her yıl 300 bin konutun kentsel dönüşümünün yapılacağını söyledi. Bakan Kurum, “Belirlediğimiz bu eylemle hâlihazırda acil dönüştürülmesi gereken 1 milyon 500 bin konutu 5 yıl içerisinde dönüştürmüş olacağız.” diye konuştu.
Bakan Kurum’un konuşmasının tam metni şu halde:
“Bugün ülkemiz için, kentlerimiz için, yarınlarımız için tarihi bir güne şahitlik ediyoruz. Temel ilkeleri yerinde, istekli ve süratli dönüşüm olan 8 unsurluk Kentsel Dönüşüm Hareket Planımızı milletimizle paylaşmak için bir ortadayız. Ülkemizin, kentlerimizin geleceğine dair son derece değerli kararları açıklayacağımız toplantımıza güzel geldiniz, safalar getirdiniz. Misyona geldiğimiz mühlet içinde, kentsel dönüşüme dair belli aralıklarla, çok kıymetli adımlar attık. Ocak ayında, Antalya’da yaptığımız “2023’e Hakikat Etraf ve Şehirciliğin Geleceği İstişare Toplantısı” nın, en kıymetli gündemi Kentsel Dönüşüm oldu. Akabinde, “Kentsel Dönüşümde Yeni Dönem” toplantımızda, strateji evrakımızı açıkladık. Son olarak da her iki toplantının ve saha çalışmalarımızın sonuçlarına dair mevzuat değişikliklerimizi gerçekleştirdik.
Tek taraflı fesih hakkından müteahhitlik kesiminin disipline edilmesine, yarım kalan inşaatların tamamlanmasına dönük düzenlemelerden maketten satış konusunda yapılacak yeni düzenlemelere ve belediyelere getireceğimiz ilerleme raporu hazırlama zorunluluğuna kadar çok kapsamlı değişiklikleri hayata geçirdik.
Bu çalışmaların ardından hazırladığımız genelgemizi, 81 vilayetimize gönderdik. Şehirlerimizle alakalı fotoğrafı çok daha net olarak görme fırsatı bulduk.
Hem belediyelerimizden aldığımız kapsamlı yanıtlar, hem de ziyaret ettiğimiz 60’ın üzerinde vilayette vatandaşlarımızla yaptığımız görüşmelerin de katkısıyla Kentsel Dönüşümün 5 yıllık hareket planını hazırladık.
Biliyorsunuz, Kentsel dönüşüm seferberliğimizi, 2012 yılında, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatlarıyla başlattık.
Cumhurbaşkanımız o gün “bedeli ne olursa olsun bu kentsel dönüşümü yapacağız” kelamlarıyla kentsel dönüşümün değerini ortaya koymuştu.
Her vakit söylüyoruz sarsıntıyla uğraş terörle uğraş kadar değerlidir, hayatidir.
Türkiye’nin yüzde 66’sı sarsıntı riskli alanlarda yer alıyor. Nüfusumuzun yüzde 71’i bu alanlarda ikamet ediyor. Son bir asırda büyüklüğü 6 ve üzeri olan 56 sarsıntı yaşadık ve 80 binin üzerinde vatandaşımız hayatını kaybetti.
17 Ağustos Marmara sarsıntısının, 20. yılını geçtiğimiz günlerde geride bıraktık. 20 yıl evvel yaşadığımız büyük felaket ve kaybettiğimiz canların acısı hala yüreğimizde.
Yakın vakitte Kartal’da yaşadığımız acı olay, Kâğıthane’de, Sarıyer’de, Avcılar’da, Bağcılar’da ve İstanbul’un değişik ilçelerinde yaşadığımız son olaylar Kentsel Dönüşümün değerini bir kere daha ortaya koymuştur.
İstiyoruz ki bir daha anneler ağlamasın, ocaklara ateş düşmesin. Kentsel dönüşümde temel hedefimiz her şeyden evvel insanımızın can ve mal güvenliğini sağlamaktır.
İnşallah bunu devletimizle, belediyelerimizle, özel kesimimizle, 82 milyon vatandaşımızla daima birlikte gerçekleştireceğiz. Nitekim dün, Sayın Cumhurbaşkanımızın konut sahipliğinde büyükşehir belediye liderlerimizle Cumhurbaşkanlığı Külliyemizde bir araya geldik. Belediye liderlerimizin yapacakları çalışmalara dair bizden taleplerini aldık, muhtaçlıklarını not ettik, birlikte neler yapabileceğimizi istişare ettik.
Bilhassa Kentsel Dönüşümün geleceğine dair görüş alışverişinde bulunduk.
Her fırsatta yaptığım bir çağrıyı bu toplantı vesilesiyle sizlerin huzurunda bir sefer daha yinelemek istiyorum. Kentsel Dönüşüme dair her hususta belediyelerimize kapımız sonuna kadar açıktır, eser siyaseti anlayışıyla ortaya koyulan tüm projelerde belediyelerimizin yanındayız, destekçisiyiz.
2012’den bu yana bir seferberlik ruhuyla hayata geçirdiğimiz Kentsel Dönüşümle alakalı geldiğimiz noktayı özetlemek isterim. 53 farklı vilayetimizde ilan ettiğimiz 281 alanda çalışmalarımıza başladık.
Riskli alanlarda ve yapılarda, toplamda 1 Milyon 166 Bin bağımsız birimi dönüşüm kapsamına aldık. Kentsel dönüşüm projeleri kapsamında toplam 11 milyar lira kaynak kullandık.
Yeni yapı kontrol sistemimizle bugüne kadar 730 bin binamızı denetledik. Bu binalarda yaklaşık 5 milyon 500 bin bağımsız kısım var. Hala inşaatı süren 393 bin binanın kontrolüne ise devam ediyoruz. Bu yapılarda da yaklaşık 3 milyon bağımsız kısım var. Bugüne kadar yaptığımız denetimlerle yaklaşık 22 milyon vatandaşımızın zelzeleye güçlü konutlarda inanç içinde oturmasını sağladık. Devam eden inşaatların da tamamlanmasıyla bu sayı, nüfusumuzun yüzde 45’ine, 35 milyona ulaşacak.
Şu ana kadar geçmişten bugüne hayata geçirdiğimiz kentsel dönüşüm çalışmalarımızı sizlere aktarmaya çalıştım. Artık önümüzdeki 5 yıl içerisinde atacağımız adımları, müsaadenizle sizlerle paylaşmak istiyorum.
Öncelikle tabir etmek isterim ki Kentsel Dönüşüm Hareket Planımızı, vatandaşlarımızla dertleşerek, yaşadıkları problemleri yerinde tespit ederek belirlediğimiz 3 olmazsa olmaz unsur üzerine bina ettik. Birincisi yerinde dönüşüm. Herkes kendi mahallesinde, komşularıyla birlikte, alıştığı, benimsediği etraftan kopmadan dönüşüme katılacak.
İkincisi istekli dönüşüm. Vatandaşımızın isteği olmayan hiçbir kentsel dönüşüm projesinin altına imza atmayacağız. Hamdolsun, ülkemizin birçok noktasında vatandaşlarımızın tam iştiraki ve mutabakatlarla bu adımları atıyoruz. İstekli dönüşüm kriterimizi istisnasız bir formda yerine getiriyoruz. Asla vatandaşımızın mağdur olmasına müsaade etmiyoruz, etmeyeceğiz.
Üçüncüsü süratli dönüşüm. Kentsel dönüşüm çalışmalarının kısa müddette tamamlanması için gerekli mevzuat düzenlemelerimizi yaptık. Biliyorsunuz Kartal’da Yeşilyurt apartmanının çökmesi sonucu 21 canımızı kaybetmiştik. Hayatını kaybeden vatandaşlarımıza bir kere daha Allah’tan rahmet diliyorum. Olay olur olmaz harekete geçtik, 48 gün içinde temellerimizi attık.
125 bağımsız ünitenin inşaatını Aralık ayında tamamlayacak ve vatandaşlarımıza yeni yuvalarını teslim edeceğiz.
Saydığımız bu 3 temel prensip çerçevesinde kentsel dönüşümü 4 ana başlıkta gerçekleştireceğiz. Bu dört ana başlık
1- Sarsıntı riski altındaki yapıların ve alanların dönüşümü,
2- Sel ve heyelan riski altındaki alanların dönüşümü,
3- Tarihi kent merkezleri ve meydanların dönüşümü,
4- Sanayi alanlarının taşınması ve dönüşümüdür.
Bu kapsamda artık, 8 unsurluk Kentsel Dönüşüm Hareket Planımızı açıklıyorum.
1- KENTSEL DÖNÜŞÜM STRATEJİ DOKÜMANI İLE KENTLERİN DÖNÜŞÜM ANAYASASI OLUŞTURULACAK.
19 Şubat 2019 tarihinde valiliklerimize, belediyelerimize bir genelge gönderdik. Belediyelerimizin kentlerine mahsus hazırladıkları Strateji Evraklarına nazaran “Kentsel Dönüşümün Prensip ve Esasları”nı belirledik.
Bu sayede, her bir kentimiz “Kendine Has bir Dönüşüm Anayasası”nın sahibi olacak.
Buna nazaran her kentin kendi dönüşüm alanları o kentin bir kısmına değil, bütününe yönelik yapılan tahlillerle belirlenecek.
Yine o kentte belirlenecek dönüşüm alanı kentin kültürel ve klâsik dokusuna uygun halde imar edilecek. O kente ilişkin risk durumu, halkın beklentisi, finansal tahliller, konut ve işyeri muhtaçlığı ve çevresel tesirler göz önünde bulundurulacak.
İlaveten, kentsel dönüşüm alanlarında Bakanlığımız, TOKİ, İlbank, Emlak İştirak Bankası, mahallî yönetimler, vatandaşlarımız ve yatırımcılarımızın sorumluluklarını içeren “Kentsel Dönüşüm Rehberimizi” de hazırladık. Bu rehber doğrultusunda kentsel dönüşüm sürecini hızlandırmış olacağız.
2- 100 BİNİ İSTANBUL’DA OLMAK ÜZERE HER YIL 300 BİN KONUT DÖNÜŞTÜRÜLECEK
Belirlediğimiz bu eylemle hâlihazırda acil dönüştürülmesi gereken 1 milyon 500 bin konutu 5 yıl içerisinde dönüştürmüş olacağız. Tespitlerimize göre dönüştürülmesi gereken konut sayısı 6.7 milyondur. Bunu da 20 yıl içerisinde gerçekleştireceğiz. Tüm bu çalışmalarımızı belediyelerimizle, özel kesimimizle ve kamu kurumlarımızla birlikte hayata geçireceğiz.
2023’e kadar TOKİ Başkanlığımız eliyle yılda en az 30 bin olmak üzere 5 yılda toplam 150 bin konutu dönüştüreceğiz. Bugüne kadar kentsel dönüşüm kapsamında tüm Türkiye’de, toplam 152 bin konutumuzun ihalesini yaptık, 115 bin konutumuzu tamamladık.
Hâlihazırda, Üsküdar’da 1849, Esenler’de 8000, Gaziosmanpaşa’da 4748, Kâğıthane’de 850, Zeytinburnu’nda 713, Bağcılar’da 1015 olmak üzere, İstanbul’un birçok ilçesinde kentsel dönüşüm konutlarımızı üretiyoruz.
Bugün itibariyle, yıl içerisinde temeli atılan konutlarla birlikte, 25 bini İstanbul’da olmak üzere tüm Türkiye’de 65 bin konutluk kentsel dönüşüm projesini başlatmış oluyoruz.
3- TAŞKIN, HEYELAN VE SEL RİSKİ TAŞIYAN ALANLARDAKİ YAPILAR TAŞINACAK
1923-2016 yılları ortasında ülkemizde meydana gelen afetler incelendiğinde, yaşanan can kayıplarının yüzde 90’ının sarsıntılardan kaynaklandığını görüyoruz. Kalan yüzde 10’u ise heyelanlar, seller, taşkınlar nedeniyle meydana gelmektedir. Özellikle 2018 ve 2019 yıllarında yaşadığımız seller ve heyelanlar maalesef bu oranı artırmıştır.
Bunun en önemli sebebi iklim değişikliğine bağlı yağış artışı ve dere yataklarındaki sıhhatsiz yapılaşmalardır.
Bildiğiniz üzere, 12 Temmuz 2019 tarihinde Karadeniz Bölgesi İklim Değişikliği Hareket Planını açıkladık. Bu çerçevede öncelikle dere güzergâhı içerisinde kalan taşkın ve sel riski altındaki yapıları belirledik.
Yeni yerleşim alanlarımızı tespit ediyoruz. Vatandaşlarımızı bu alanlara taşıyacağız. Yapacağımız 15 bin yeni konutla, heyelan, sel ve taşkınlardan kaynaklanan can ve mal kaybına karşı aktif bir tedbir almış olacağız.
Önümüzdeki süreçte 7 bölgemizin tamamını kapsayan İklim Değişikliği Aksiyon Planlarımızı hazırlayacağız.
4- TARİHİ KENT MERKEZLERİ VE MEYDANLAR, İHYA VE SAĞLIKLAŞTIRMA ÇALIŞMALARIYLA YENİLENECEK, TARİHİ HÜVİYETLERİNE KAVUŞTURULACAK. DOĞAL ALANLARDA, YAYLALARDA, KOY VE KIYILARDA YAPILAŞMAYA MÜSAADE EDİLMEYECEK, MUHAFAZA EMELLİ PLAN VE PROJELER TAMAMLANACAK
Tarihi kent merkezlerimiz sahip oldukları klasik yapılarıyla, kültürel dokularıyla, medeniyetimizin yansımalarıyla doludur. Bu bölgeler kente ilişkin anıların ve mana dünyamızın en fazla hissedildiği yerlerdir. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı olarak tarihi kent merkezlerimizin korunmasıyla tarihimizin, kültürümüzün, kimliğimizin geleceğe en hoş biçimde taşınmasını arzuluyoruz. Bu bölgelerdeki ticareti artırmak, turizmini geliştirmek, bu kıymetlerimizi cazibe merkezleri haline getirmek için canla başla çalışıyoruz.
Bugün ülkemizde yüzlerce tarihi kent merkezimiz var. Bu alanlarımızın tamamında belediyelerimizle iş birliği içerisinde sokak sağlıklaştırma, cephe yenileme, etraf düzenlemesi gibi faaliyetlerimizi hayata geçiriyoruz.
Bu kapsamda, öncelikli olarak Ankara Hergelen Meydanı, Konya Mevlana Meydanı, Niğde Kaleiçi, Erzurum Hacı Cuma, Kastamonu Nasrullah Cami ve etrafı, Afyon Mısri Çarşı, Kayseri Kaleiçi üzere son derece değerli projelerle çalışmalarımıza başladık. Diyarbakır, Tokat, Amasya ve Giresun vilayetlerimizde de çalışmalarımıza devam ediyoruz. Bu bölgelerde bulunan binlerce yapıyı yeniliyoruz.
Ülkemizdeki tüm tarihi kent merkezlerimizde yer alan sağlıksız yapıların tamamını yenileyeceğiz, tarihi hüviyetlerine kavuşturacağız.
Dönüşüm çalışmalarımızda tarihi merkezlerimizi canlandırmanın yanında, tabiat varlıklarımızı da koruyor, oralarda da kaçak yapılaşmayla gayret ediyor, dönüşüm çalışmalarımızı gerçekleştiriyoruz. Yaylalarımızda, koylarımızda, kıyılarımızda müdafaa hedefli plan ve projelerimizi tamamlayarak buralardaki süreci yöneteceğiz. Tıpkı Bodrum ilçemizde, Ayder’de, Uzungöl’de olduğu üzere kaçak yapılaşmaya hiçbir kaide altında müsaade etmiyoruz, etmeyeceğiz.
5- KENT MERKEZLERİNDEKİ KÖHNELEŞMİŞ, ÇÖKÜNTÜ ALANI HALİNE GELEN SANAYİ BÖLGELERİ DÖNÜŞTÜRÜLECEK
Bugün dünyamızda kent merkezlerinde kalan eski sanayi alanlarının dönüştürülmesi en şimdiki hususlardan biri haline gelmiştir. İnşa edildiği yıllarda, kentin dışında yer alan sanayi alanlarımız, şehirlerin genişlemesiyle birlikte merkezde kalmıştır. Bu da trafik yoğunluğundan sıhhat sıkıntılarına, imaj kirliliğinden fizikî kirliliğe kadar çok çeşitli sorunlara sebep olmaktadır. Esnafımızın gereksinimlerini karşılayamayacak duruma gelen sanayi alanlarımızı kentlerimizin dışına çıkarıyoruz.
Böylelikle hem bu alanları vatandaşlarımızın kullanımına açıyor,hem de yeni sanayi alanları oluşturarak sanayicilerimizin, esnafımızın yüzünü güldürüyoruz.
Bu kapsamda, öncelikli olarak başta İstanbul, Kayseri, Kocaeli ve Konya olmak üzere 10 bin bağımsız ünite üretmek için çalışmalarımıza başladık.
Hali hazırda İstanbul Arnavutköy’de, Konya Karatay’da, Kocaeli Dilovası’nda ve Aksaray küçük sanayi sitesinde planlama, ihale ve inşa süreçlerimiz devam ediyor. 5 yıl içerisinde sanayi alanlarına yönelik bu çalışmamızı tüm kentlerimize yayacağız.
6- YENİ HİBE, TEŞVİK VE KREDİ İMKÂNLARIYLA KENTSEL DÖNÜŞÜMDE FİNANSMAN DAYANAĞI SAĞLANACAK
İller Bankası altyapı hizmetlerinin sağlanması emeliyle gerek teknik gerekse kaynak takviyesini daha da artıracak. Yeni devirde, Vilayetler Bankası kanalıyla belediyelerimize 4 milyar liralık dönüşüm kredisi veriyoruz. Bununla da yetinmiyor, kredilerimizde yüzde 50’ye kadar kredi finansmanında hibe dayanağı sağlıyoruz.
Bunun yanında yine hizmete açtığımız Emlak İştirak Bankası ulusal ve milletlerarası seviyede finans kaynaklarının tespitinde kıymetli bir noktaya geldi.
Yine, Emlak İştirak Bankamız ile konut alım sürecinde, taraflara finans sağlayacak, konut alımını çok daha kolaylaştıracağız. Burada şunu da bilhassa vurgulamak isterim. Bundan böyle dönüşüm alanlarında üretilecek yapılarda güç verimliliği ne kadar fazla ise muhakkak bir oranda hibe vereceğiz yahut kredi sağlayacağız. Böylece güç verimliliğini temel alan projelerin sayısını arttıracak, ekonomimize büyük katkılar sağlayacağız.
Yine bunun yanında dönüşüme giren yapıların sıfır atık projesine uygun formda inşa edilmesini sağlayacak düzenlemeleri de hayata geçiriyoruz. Etraf karnesi yüksek projeleri destekleyeceğiz. Vereceğimiz takviyelerle sıfır atık projesini, tüm ülkede yaygınlaştıracağız.
Yeterli alana sahip kentsel dönüşüm projelerimizde, toplumsal ve kültürel donatı alanlarını, açık ve yeşil alanları dönüşüm alanlarımızın en az yüzde 50’si olacak formda belirleyeceğiz.
Tüm bunlara dair mevzuat çalışmalarımızı çok yakında kamuoyuyla paylaşacağız.
7- DÖNÜŞÜME TABİ TUTULACAK ALANLARDA İMAR PLANLARI YAPILARAK MÜLKİYET SORUNLARI ÇÖZÜLECEK
Şehirlerimizde çarpık yapılaşmanın ve mülkiyet sorununun yaşandığı alanlarda, yatay mimari ve çağdaş şehircilik unsurlarına uygun imar planları yapacak, önceliği hak sahiplerine vererek dönüşümü gerçekleştireceğiz. Bir yandan yapıları dönüştürürken bir yandan da vatandaşlarımızı tapularına kavuşturacağız.
8- İMAR BARIŞINDAN FAYDALANAN VATANDAŞLARIMIZIN YAPILARINI GÜÇLENDİREBİLMELERİ İÇİN MEVZUAT ÇALIŞMASI YAPILACAK
Vatandaşlarımızın oturdukları yapılarını zelzele riskine karşı güçlendirebilmelerini sağlayacağız. Güçlendirilebileceği teknik bilgiler ışığında tespit edilen yapılar, Yapı Kayıt Dokümanı almak şartı ile imar kanunundaki kısıtlamalara tabi olmaksızın mevcut yapı alanlarında rastgele ek artış ve kullanım kararı değişikliği meydana getirmeden güçlendirme ruhsatı alabileceklerdir. Bu çerçevede her yıl 50 bin konutun güçlendirilerek kullanılabileceğini hesap ediyoruz.”
