Deprem hasarlarından sonra tartışma konusu olan kimi imar kurallarını değiştiren yasa Meclis’te kabul edildi. Gökdelenlere imkan sağlayan ‘kat serbest’ hakkı mevzuattan çıkarılırken, kentlerin ‘siluetinin’ korunması yasal karar oldu. Dayanıksız binalarda sorumluluğu bulunan yapı kontrol şirketlerine yeni yükümlülükler ve cezalar getirildi.
İmar disiplinini yeni baştan düzenleyen yasaya nazaran bundan sonra çıkacak imar planlarında ‘kat serbest’ hakkı olmayacak. Mevcut imar planlarında özgür (Yençok) olarak belirlenmiş yükseklikler, emsal pahada değişiklik yapılmaksızın etraftaki mevcut oluşumlar ve ‘siluet’ dikkate alınarak tekrar düzenlenecek. Belediyeler, mevcut planlarda hür olarak belirlenmiş yükseklikleri 1 Temmuz 2021’e kadar düzeltecek. Belediyeler bu tarihe kadar yapmazsa Etraf ve Şehircilik Bakanlığı bunu direkt uygulayacak. Bu durumda çıkacak masraf yüzde 100 arttırılarak belediyeden tahsil edilecek. Yasa, mevcut yüksek yapılarla ilgili kısıtlama getirmiyor.
Kat sınırlaması, inşaata başlanmayan planlarla ilgili uygulanacak. Bundan sonra hiçbir belediye, parsel bazında nüfusu, yapı yoğunluğunu, kat adedini, bina yüksekliğini artıran imar planı değişikliği yapamayacak. Fakat talep olması halinde ve bir adadaki bütün maliklerin isteği alınarak ada bazlı plan değişiklikleri olabilecek.
KAÇAĞA KESİN YIKIM
Kaçak olduğu tespit edilen yapı hem yıkılacak hem de para cezası arttırılacak. Bu maddeden evvel yıkım kararı alınmış fakat lokal yönetimlerce yıkılmamış binalar Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nca yıkılacak ve masrafı, yüzde 100 ziyadesiyle belediyeden alınacak. Kaçak yapının cezası, bedeline nazaran her bölgede farklı olacak. Bayburt’ta ünite başına örneğin 10 lira uygulanan ceza, Maslak’ta birebir ünitede 900 liraya çıkacak. Kaçak yapılar için tapuya kayıt düşülerek satışı zorlaştırılacak.
GÜÇLENDİRME DE KONTROLE BAĞLI
Hasar görmüş olmakla birlikte ıslahı mümkün olan yapılarda, ek inşaat alanı ihdas edilmemek kuralıyla güçlendirme yapılabilecek. Güçlendirilecek yapının üçüncü şahıslara ilişkin taşınmazlara tecavüzlü olması durumunda, güçlendirme için taşınmazına tecavüzlü üçüncü şahısların onayı aranacak. İmar barışına başvurup yapı kayıt evrakı alan vatandaşlar da güçlendirme yapabilecek. Güçlendirme süreçleri de yapı kontrol kuruluşlarının kontrolüne tabi olacak. Misyonunu yerine getirmeyen kontrol şirketlerine idari ve cezai yaptırım uygulanacak.
DENETÇİYE İŞTİRAK YASAĞI
Denetim kuruluşlarına ödenecek hizmet bedeli, sanayi bölgeleri, teknoloji geliştirme bölgeleri, organize sanayi bölgeleri, özgür bölgeler ve sanayi siteleri onaylı sonu içinde yer alan tüm yapılar için yüzde 50 indirimli uygulanacak. Yasaya uymayan yapı kontrol şirketlerine, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nca 1 yıl iş yasağı cezası verilebilecek. Kontrol kuruluşunda ortak yahut görevliyken ayrıca mesleksel ve inşaat işleriyle ilgili ticari faaliyette bulunan yahut laboratuvarlarda ortak olan ya da misyon alan yapı kontrolü kuruluşunun ortakları, denetçi mimar ve mühendisleri ile öteki teknik elemanlarına 10 bin lira para cezası verilecek. Yeni iş almaktan men edilen şirketin ortakları ceza müddetince, faaliyete son verme cezası alan yapı kontrol kuruluşunun ortakları ise 3 yıl müddetle rastgele bir yapı kontrol yahut laboratuvar kuruluşunda teknik misyon alamayacak, diğer bir yapı kontrol yahut laboratuvar kuruluşunun ortağı olamayacak.
RANTI DEVLET ALACAK
Şartları yerine getirmeyen laboratuvarlara verilecek para cezası 10 bin liradan 19 bin 30 liraya çıkarıldı. Üç yılda üç farklı ceza verilen laboratuvar, 1 yıl yeni iş almaktan yasaklanacak. Misyonunu yerine getirmediği tespit edilen mimar ve mühendisler hakkında meslek odaları, kendi mevzuatı uyarınca cezai süreç yaparak sonucu bakanlığa bildirecek. Şantiye şeflerine de vazifelerini yerine getirmemeleri halinde yaptırım uygulanacak. İleri tasarım prosedürleri ve teknolojileri gerektiren özellik arz eden binaların projeleri, kâfi uzmanlığa sahip mühendislerin nezaretinde yapılacak. Taşınmaz maliklerinin tamamının talebi üzerine ada bazında yapılacak imar planı değişikliği sonucunda kıymetinde artış olan yerin artan kıymetinin (rantın) tamamı bedel artış hissesi olarak alınacak. Rantın yüzde 25’i büyükşehir belediyesinin hesabına, yüzde 25’i ilçe belediyesinin hesabına, yüzde 25’i bakanlığın özel hesabına aktarılacak.
KIYIDA İSKELE YASAK, KÖYDE YETKİ VALİDE
* İmar planları karşı açılan davalarda “ivedi yargılama” prosedürü uygulanacak.
* Kumsal alanlarda rekreatif gayeli iskele yapılamayacak.
* Kıyılarda imar planı kararıyla millet bahçeleri oluşturulabilecek.
* Büyükşehir belediyesi hudutlarının vilayet sonu olması nedeniyle mahalleye dönüşen ve nüfusu 5 binin altında kalan yerlerin, kırsal yerleşim özelliğinin devam edip etmediğine büyükşehir belediye meclisince karar verilecek.
* Köylerde ve mezralarda yapılacak konut ve yapıların projeleri valilik tarafından onaylanacak, akabinde muhtarlığa bildirilecek. Projeye muhalif yapılar, muhtarlık tarafından valiliğe bildirilecek.
* Bedeli 5 milyon liraya kadar olan mesken nitelikli taşınmazlar “değerli konut” vergisine tabi olmayacak.
* Tek meskeni olanların ve birden fazla pahalı konut kapsamına giren taşınmazı olanların en düşük pahalı taşınmazı kıymetli konut vergisinden muaf olacak.
* Kıymetli konut vergisi 2020’de alınmayacak.
* Bitlis Ahlat’ta Kıyı Yasası’na tabi bölgede imar planı kararıyla resmi kurum alanları yapılabilecek. (Cumhurbaşkanlığı Köşkü projesi için)
5 SORUDA YENİ YASA GETİRİYOR
1. Yeni yasa kat yahut yükseklik hududu mı getiriyor?
Evet. Mevcut yasaya nazaran planlarda ‘yükseklik serbest’ tarifi yer alıyordu. İnşaat yoğunluğu baz kabul ediliyor, firmalar taban alanını düşük tutup haklarını yükseklikten yana kullanıyordu. Artık yüksekliğe yani kata firma karar veremeyecek. Yani yasaya nazaran artık her yerin bir yükseklik sonu olacak ve binalar buna nazaran
inşa edilecek.
2. Yüksekliği kim neye nazaran belirleyecek?
Yüksekliği belediye meclisleri belirleyecek. Bunun için 7 Temmuz 2021’e kadar mühletleri var. Hem mevcut yükseklikleri hem de siluet ve gibisi kriterleri baz alıp sonları tespit edecekler. Tıpkı belediye yetki alanında birden fazla bölge belirlenip bu bölgeler için farklı yükseklikler ilan edilebilecek.
3. Mevcut binalar yeni belirlenen yükseklik hudutlarına uymuyorsa ne olacak, tıraşlanacaklar mı?
Hayır yasaya nazaran mevcut binaların kazanılmış hakları korunacak. Yasa inşaatı başlamamış yeni binalar için geçerli olacak.
4. Belediyeler yükseklik sonunu belirlemezse, ya da tartışma yaratacak bir hudut belirlerse ne olacak?
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı her vakit dorukta olacak. Belediyeler 7 Temmuz 2021 tarihine kadar yükseklik hududu belirlemezse devreye bakanlık girecek ve hudut belirlenecek. Bakanlık belediyelerin müsaade verdiği yükseklik hudutlarına da müdahale edebilecek.
5. Bundan sonra yeni gökdelenler görmeyecek miyiz?
Eğer bir belediye makul bir bölgeyi gökdelen alanı olarak belirlerse yeni gökdelenler görebiliriz. Lakin her yere gökdelen inşaa edilemeyecek.