Cunta idaresinin “bir yıl sonra seçim yapılacağı” açıklamasına karşın darbeye ülkede ve milletlerarası alanda reaksiyonlar dinmiyor.
Darbenin akabinde ülke çapında başlayan protestolar, askeri idarenin sıkıyönetim uygulamaları ve internet erişimi yasaklarına karşın sürüyor.
Çok sayıda ülkeden gelen kınama açıklaması ve ABD’nin yaptırım kararına rağmen Myanmar ordusu, darbeden geri adım atmayı ve gözaltında tutulan üst seviye hükümet üyelerini özgür bırakmayı reddediyor.
ASKERİ DARBE VE SONRASINDAKİ GELİŞMELER
Myanmar’da askeri darbe, Suu Çii’nin liderliğindeki Ulusal Demokrasi Birliği (NLD) partisinin 8 Kasım 2020 seçimlerini kazanmasının akabinde, devlet başkanlığı oylamasının yapılması için parlamento oturumlarının başlayacağı 1 Şubat’ta gerçekleşti.
Sabah saatlerinde NLD sözcülerinden yapılan açıklamada, Suu Çii ve Devlet Lideri Myint ile kimi kabine üyelerinin gözaltına alındığı bildirildi.
Gözaltı haberlerinin yayılmasından birkaç saat sonra Myanmar ordusuna ilişkin televizyondan yapılan duyuruda, genel seçimlerdeki hile savlarına yanıt olarak ordunun idareye el koyduğu, ülkede bir yıllığına harikulâde hal ilan edildiği ve devlet başkanlığı misyonunu Genelkurmay Lideri General Min Aung Hlaing’in devraldığı ilan edildi.
Darbenin akabinde eski iktidar partisi NLD’den Suu Çii ismine yapılan açıklamada halk, protestoya davet edildi.
2 Şubat’ta askeri idare, darbeden sonra kabinedeki 24 bakan ve yardımcılarının vazifeden alındığını ve birinci basamakta 11 yeni bakanın atandığını duyurdu.
Aynı gün askeri idare birinci kabine toplantısını gerçekleştirirken NLD’den yapılan açıklamada, askeri idareye, seçilmiş hükümet üyelerinin hür bırakılması daveti yapıldı.
SİVİL İTAATSİZLİK AKSİYONLARI VE PROTESTOLAR
3 Şubat’ta halk, Suu Çii’nin partisinin darbeye karşı protesto davetine yanıt vererek sivil itaatsizlik hareketlerine başladı.
Ülkenin en kalabalık kenti Yangon’da halk, davul ve otomobil kornası çalarak darbeyi protesto ederken Mandalay’da bir küme üniversite öğrencisi, darbe aksisi yürüyüş yaptı.
74 hastanede sıhhat çalışanları, toplumsal medyada Sivil İtaatsizlik Hareketi başlatarak iş bırakma aksiyonu yaptı.
Bu ortada darbe günü gözaltına alınan 400 kişi hür bırakılırken Devlet Lideri Myint, Suu Çii ve üst seviye isimler, gözaltında tutulmaya devam etti.
Askeri mahkeme Suu Çii’ye “ithalat ve ihracat maddelerini ihlal etme” suçlaması yönelterek, gözaltı müddetinin 2 hafta uzatıldığını açıkladı.
Myint ise seçim propagandası periyodunda Kovid-19 önlemlerini ihlal etmekle suçlandı.
SOSYAL MEDYAYA ERİŞİM YASAĞI VE PROTESTOLARIN ÜLKEYE YAYILMASI
Darbeye karşı protestoların başlamasıyla askeri idare, 4 Şubat’ta, telekom şirketlerine toplumsal medya uygulamalarından Facebook ve WhatsApp’a erişimi engelleme talimatı verdi.
5 Şubat’ta hükümet, taşınabilir operatör ve internet sağlayıcılarına toplumsal paylaşım siteleri Twitter ve Instagram’a da erişimleri engelleme buyruğu verdi.
Aynı gün Suu Çii’nin danışmanlarından eski milletvekili Win Htein gözaltına alındı.
Bu ortada hekimlerin başlattığı sivil itaatsizlik aksiyonlarına öğretmenler ve devlet memurları da katıldı.
6 Şubat’ta ise darbe aykırısı protestolar ülkeye yayılarak kitleselleşti. Başşehir Nepido, Yangon ve Mandalay üzere kalabalık kentlerde on binlerce kişi, askeri darbeye karşı çıkarak seçilmiş hükümet üyelerinin hür bırakılmasını istedi.
Kitlesel protestoların başlamasıyla askeri idare, telefonlara internet erişimi yasağı getirdi.
7 Şubat’ta ülkedeki protestolara katılanların sayısı artarken Yangon’da, 2007’den bu yana en geniş iştirakli şov düzenlendi.
Japonya, Tayland ve Endonezya’da da Myanmar’daki darbe zıddı protestoculara takviye emelli şovlar düzenlendi.
GÜVENLİK GÜÇLERİNİN PROTESTOCULARA SERT MÜDAHALESİ
8 Şubat’ta protestocuların toplumsal medyada paylaştığı görüntülerde güvenlik güçleri, göstericilere tazyikli suyla müdahale ederken görüntülendi.
Göstericilerin sayısının artması üzerine askeri idare, Yangon ve Mandalay kentlerinde sıkıyönetim ilan etti.
Bu kapsamda 20.00-04.00 saatlerinde sokağa çıkmak ve beşten fazla kişinin bir ortaya gelmesi yasaklandı.
Sıkıyönetime karşın protestoların 9 Şubat’ta da sürmesi üzerine Yangon’da polis, göstericilere plastik mermilerle müdahale etti ve 27 kişiyi gözaltına aldı.
11 Şubat’ta Suu Çii hükümetinde Devlet Kurulu Başkanlığına Bağlı Bakanlık misyonunda bulunan Kyaw Tint Swe, beraberindeki 4 şahısla gözaltına alındı.
12 Şubat’ta Myanmar’ın bağımsızlığını kazandığı Birlik Günü hasebiyle açıklama yapan cunta başkanı General Hlaing, halka, demokrasi için ordu ile el ele verme davetinde bulundu.
İNTERNET YASAKLARI VE GÜVENLİK GÜÇLERİNE GÖZALTI YETKİSİ
Askeri hükümetin davetlerine karşın ülkede protestoların her gün devam etmesi üzerine 14 Şubat’ta cunta idaresi, güvenlik güçlerinin kuşkulu gördükleri bireyleri gözaltına alabilmeleri için mahkeme kararı gerektiren kanunu bir müddetliğine askıya aldı.
Bunun yanı sıra vatandaşlara, gece yarısı mesken ziyaretlerini polise bildirme zaruriliği getirildi.
15 Şubat’ta ise protestocuların organize olmasını önlemek üzere ülkede internet kontağı kesilerek Yangon, Nepido ve Mandalay kentlerinde meydanlara askeri araçlar konuşlandırıldı.
Aynı gün açıklama yapan askeri idare, protestoculara silahlı kuvvetlerin misyonuna mani olmaları halinde 20 yıla kadar mahpus cezası verilebileceği ikazında bulundu.
Suu Çii’nin gözaltı müddetinin bu tarihte dolması beklenirken askeri mahkeme, devrik başkanın 17 Şubat’a kadar gözaltında tutulacağını açıkladı. Bu esnada Suu Çii’ye, Kovid-19 önlemlerine uymadığı gerekçesiyle Ulusal Doğal Afet Kanunu’nu ihlal suçlaması yöneltildi.
Protestocular, askeri idarenin kısıtlamaları ve güvenlik güçlerinin sert müdahalelerine karşın darbeye karşı çıkmayı sürdürüyor.
DÜNYADAN DARBEYE YANSILAR VE YAPTIRIMLAR
Myanmar’daki askeri darbeye çok sayıda ülke ve memleketler arası kuruluş reaksiyon gösterdi.
Başta Türkiye olmak üzere ABD, Avustralya, Japonya, Malezya, Endonezya, Yeni Zelanda, Hindistan, Singapur, İngiltere, Almanya, İtalya, Çekya ve Fransa, darbeyi kınayarak seçilmiş hükümet üyelerinin hür bırakılmasını istedi.
Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği de darbeyi kınarken, Suu Çii başta olmak üzere gözaltına alınan hükümet üyelerinin özgür bırakılması talebinde bulundu.
BM’den yapılan açıklamalarda güvenlik güçlerinin protestoculara sert müdahalesi de eleştirildi.
ABD hükümeti, Myanmar’daki darbede rol oynayan üst seviye ordu mensuplarına yaptırım kararı aldı.
Danimarka hükümeti, Myanmar’a verilen ekonomik takviyesini askıya aldığını duyururken Yeni Zelanda hükümeti ise Myanmar ile siyasi, askeri ve ekonomik ilgilerini askıya aldığını açıkladı.
Sosyal medya şirketi Facebook da Myanmar ordusuna ilişkin sayfaların paylaşımlarının kitlelere yayılmasını önleyici önlemler aldı.
