Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ocak ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1,68 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 14,97 olduğunu açıklamasının akabinde TCMB’nin Ocak Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da paylaşıldı.
TEMEL MAL VE GÜÇ KÜMELERİ YILLIK ENFLASYONU ETKİLEDİ
Rapora nazaran, döviz kurunun birikimli yansımaları ve memleketler arası fiyatların tesiriyle üretici fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi devam ederken, bu devirde tüketici yıllık enflasyonundaki artışın sürükleyicisi temel mal ve güç kümeleri oldu.
Giyim dışında kalan temel mallarda; birikimli döviz kuru tesirleri, talep şartları, kimi dallarda süregelen arz kısıtları ve milletlerarası metal fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak fiyat artışları yüksek seyrini sürdürdü.
Giyim enflasyonunda ise kısmi bir toparlanma gözlenmekle birlikte düşük seviyeler korundu. Güç enflasyonu, petrol fiyatlarındaki artış ile elektrik, şebeke suyu, doğalgaz üzere yönetilen/yönlendirilen kalemlerdeki gelişmeler sonucunda yükseldi.
YILLIK ENFLASYON HİZMET BÖLÜMÜNDE HUDUTLU SAYIDA DÜŞTÜ
Söz konusu periyotta yıllık enflasyon hizmetlerde hudutlu ölçüde gerilerken, besin kümesinde taze meyve ve zerzevat fiyatlarındaki düzeltmeyle düşüş kaydetti. Başka taraftan, çiğ süt alım fiyatlarındaki artışın ve milletlerarası ziraî emtia fiyatlarının yansımalarıyla başka besin eserlerinde enflasyon arttı. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimleri yükseldi.
Bu periyotta B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 1,48 ve 1,19 puan artarak yüzde 16 ve yüzde 15,50 olarak gerçekleşti. Koronavirüs salgınıyla birlikte 2020 yılında hane halkı tüketim kalıplarında değerli değişimler olurken, bu doğrultuda TÜFE sepetindeki yükler güncellendi.
KORONAVÜRÜNÜS ETKİLEDİĞİ DALLARIN ENFLASYON SEPETİNDEKİ TARTISI GERİLEDİ
Salgından olumsuz etkilenen lokanta-otel, giyim-ayakkabı, eğitim, eğlence-kültür, ulaştırma üzere kümelerin sepet içerisindeki yükü bir evvelki yıla kıyasla geriledi. Buna karşılık, besin, konut, mesken eşyası üzere alt kümelerin yükü yükseldi.
En besbelli değişim besin ve alkolsüz içecekler kümesinde yaşanırken, bu kalemin hissesi 3,17 puan artışla yüzde 25,94’e ulaştı.
ULAŞTIRMA HİZMETLERİNDEKİ YÜKSELİŞTE KENT İÇİ ULAŞIM FİYATLARI BELİRLEYİCİ OLDU
Hizmet fiyatları ocak ayında yüzde 1,87 oranında artarken, küme yıllık enflasyonu 0,14 puan düşüşle yüzde 11,52 oldu. Yıllık enflasyon, ulaştırmada yükselirken, kira, lokanta-otel ve haberleşme kümelerinde hudutlu bir biçimde arttı, öbür hizmetler kümesinde ise geriledi. Ulaştırma hizmetlerindeki yükselişte kent içi ulaşım fiyatlarındaki düzenlemeler belirleyici oldu.
Lokanta-otel yıllık enflasyonundaki artışta yemek hizmetleri öne çıkarken, bunda besin fiyatları ve taban fiyat gelişmelerinin tesirli olduğu değerlendirildi.
Kira kaleminde aylık enflasyon sürat kazanırken, yıllık enflasyon üst taraflı seyrini sürdürdü. Öte yandan, sıhhat hizmetlerindeki artışlara karşın, döviz kuru gelişmelerinin de takviyesiyle, başka hizmetler kümesinde yıllık enflasyon geriledi.
YILLIK ENFLASYON TÜM ALT KÜMELERDE YÜKSELDİ
Rapora nazaran, temel mal enflasyonu ocak ayında 2,94 puan artışla yüzde 20,18 olurken, bu periyotta yıllık enflasyon tüm alt kümelerde yükseldi.
Döviz kuruna ve finansman şartlarına hassas olan güçlü tüketim malları fiyatları ocak ayında yüzde 1,45 oranındaki artış kaydederken, mobilya fiyatlarındaki yükseliş (yüzde 6,31) dikkati çekti. Bu devirde elektrikli ve elektriksiz aletlerde de artışlar devam ederken, birikimli döviz kuru tesirlerinin gözlendiği öteki temel mal kümesinde aylık enflasyon yükselerek yüzde 2,03 oldu.
Giyim ve ayakkabı kümesinde dönem indirimi geçen yılki düzeyinin altında gerçekleşirken, yıllık enflasyon yüzde 1,91’e yükseldi.
Enerji fiyatları ocak ayında yüzde 3,24 arttı. Güç kümesinde yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki ayarlamaların tesirleri gözlenirken elektrik, şebeke suyu ve doğalgaz fiyatları sırasıyla yüzde 6,18, yüzde 7,15 ve yüzde 1,09 oranlarında yükseldi.
YILLIK ENFLASYON İŞLENMİŞ BESİN KÜMESİNDE YÜZDE 18,08’E GERİLEDİ
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları ocak ayında yüzde 2,48 oranında artarken, küme yıllık enflasyonu ise baz tesiriyle 2,50 puan azalarak yüzde 18,11 oldu. Bu devirde yıllık enflasyon işlenmiş besin kümesinde 2,59 puan artışla yüzde 18,11’e yükselirken, işlenmemiş besin kümesinde baz tesirleriyle 8,26 puan azalarak yüzde 18,08’e geriledi.
İşlenmemiş besin kümesinde mevsimsellikten arındırılmış datalar, zerzevat fiyatlarında epeyce bariz olmak üzere taze meyve-sebze fiyatlarında aylık bazda değerli bir düşüşe işaret etti.
Bu periyotta, öbür işlenmemiş besin kümesinde çiğ süt referans fiyatındaki ayarlamanın süt fiyatlarına (yüzde 14,52) yansıdığı gözlenirken, et fiyatlarındaki artışlar da dikkati çekti.
Ocak ayında işlenmiş besin fiyatları aylık yüzde 3,75 oranında arttı. Memleketler arası yağ fiyatlarının tesirlerinin görüldüğü katı-sıvı yağlar kümesinde (yüzde 5,43) süratli artışlar devam ederken, çiğ süt fiyat ayarlamasının dolaylı tesirleri başta peynir ve başka süt eserleri (yüzde 10,48) olmak üzere ilgili kümelere geniş bir yayılımla yansıdı. Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı besin kümesi yıllık enflasyonu yüzde 19,89’a yükseldi. Ocak ayında alkollü içeceklerden alınan ÖTV, 2020 yılının ikinci yarısındaki yurt içi üretici enflasyonuna bağlı otomatik güncelleme düzeneğiyle arttırıldı. Bu çerçevede, alkollü içecekler kümesinin yıllık enflasyonu 11,73 puan artarak yüzde 18,48 oldu.
TARIMSAL EMTİA VE PETROL FİYATLARI BESBELLİ BİR ARTIŞ KAYDETTİ
Yurt içi üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) ocak ayında yüzde 2,66 oranında yükselirken, yıllık enflasyon 1,01 puan artarak yüzde 26,16 oldu. Üretici fiyatlarında gözlenen bu yükselişte, döviz kurunun birikimli yansımaları ve memleketler arası emtia fiyatlarında süregelen artışların yanı sıra kimi dallardaki arz kısıtları ve güçlü talep şartları rol oynadı. Bu devirde, bilhassa ziraî emtia ve petrol fiyatları besbelli bir artış kaydetti. Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bir ölçü gerilemekle birlikte yüksek düzeyini korudu.
Dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte mobilya, başka ulaşım araçları ve konut aletleri fiyatlarındaki artışlar belirleyici oldu. Dayanıksız tüketim mallarında ise süt eserlerindeki artışlar daha besbelli olmak üzere et eserleri ve katı-sıvı yağlarda da fiyat artışları gözlendi. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar, temel mal ve besin kümelerinde bariz olmak üzere, güçlü bir formda devam etti.
