Hücreler, ömrü sürdüren kimyasal tepkilerin gerçekleşmesi için oksijene muhtaçlık duyar. Bu nedenle nefes alırız. Ancak bu tepkiler birebir vakitte proteinlere, hücre zarlarına ve genetik malzemeye saldıran serbest radikaller de üretir.
Soluduğumuz oksijenin yüzde 1’i potansiyel olarak ziyanlı özgür radikallere dönüştürülür.
Serbest radikallerin tesirine karşı koymak için beden glutatyon, süperoksit dismutaz ve peroksidazlar üzere antioksidan metabolitleri ve enzimleri salgılar.
Ancak, kendini savunma düzenekleri tam olarak tesirli değilse ve çok fazla özgür radikal oluştuysa, bunama, arterioskleroz, diyabet ve kanser üzere yaşlanma ile alakalı hastalıklara yakalanma riskini artıran bir “oksidatif stres” üretilir.
Bu cins durumlarda bedene yardımcı olabilecek antioksidanlar açısından varlıklı besinler vardır. Antioksidan açısındna güçlü meyve ve zerzevatları daha fazla tüketen şahısların bu hastalıklara yakalanma riskleri her vakit daha düşüktür.
TÜM BEDENİ KORUYOR
Antioksidan kapasite gösteren besinler, bir defa alındığında kanın antioksidan aktivitesini artırabilir. Deneyler, tüketilen zerzevat ve meyve ölçüsünün iki katına çıkarılmasının, kanın antioksidan gücünü yüzde 10-25 oranında artırdığını göstermiştir.
Sağlığa birinci yararlı tesirlerinden biri, kılcal damar ağını uygun durumda tutmasıdır, bu da deveranı güzelleştirerek uzun vadeli hafıza kaybını önler, öğrenme yeteneğini korur, akciğerleri ve başka organları korur.
Bununla birlikte, hem bedenin kendisi tarafından üretilen hem de besin tarafından sağlanan farklı antioksidan bileşiklerin nasıl birleştiği hakkında hala çok az şey bilinmektedir. Araştırmalar, bir hususun bedenin antioksidan sistemine girdiğinde tesirli olabileceğini, fakat ahenk sağlayamazsa fark edilmeden geçebileceğini gösteriyor.
Örneğin laboratuvarda tesirli antioksidan olan birtakım unsurların sindirim sisteminden geçerken bozulduğu ve kandaki antioksidan düzeyini güzelleştirmediği gözlemlenmiştir.
Her ne kadar daha fazla araştırmaya gereksinim olsa da, kanıtlanmış antioksidan besinlerin ve bileşiklerin bir listesini yapmak için kâfi bilgi vardır. Bitkiler bol ölçüde antioksidan içerir. Zira, bitkiler fotosentez sırasında saf oksijen üretirler, bu nedenle kendilerini çeşitli güçlü antioksidanlar aracılığıyla onun tesirlerinden müdafaaları gerekir.
BAĞIŞIKLIĞI GÜÇLENDİRİYOR
E vitamini, uygun bir antioksidan olarak kabul edilmektedir. Yağ bakımından güçlü besinlerde bulunur ve oksidasyonu önler. Doymamış yağ asitlerinden oluşan hücre zarlarını korur.
Aynı vakitte, damarlar ve kalp üzerinde olumsuz tesirlere neden olan makus kolesterol LDL’nin oksidasyonunu da önler.
Sızma bitkisel yağlar bilhassa ayçiçeği, susam, soya ve zeytinyağı düzgün ölçüde E vitamini içerir. Bunlar haricinde avokado ve başta badem olmak üzere kuru yemiş ve yağlı tohumalr âlâ ölçüde E vitamini içerir.
C vitamini de güzel bir antioksidan olarak kabul edilir. Turunçgiller, kivi, papaya ve kırmızı biber en çok C vitamini içeren besinlerdir. C vitamini, Kan plazmasındaki birinci antioksidan savunma çizgisi olarak kabul edilir.
Vücudun içinde, hücre zarlarının korunmasına yardımcı olan E vitaminini yine üretme yeteneğine sahiptir. Ayrıyeten bağışıklık sistemini uyarır ve bağ dokusunun kemiklerde, kıkırdakta, tendonlarda ve bağlarda salgıladığı bir husus olan kolajen üretiminde yer alır.
Hem E hem de C vitaminleri yüksek sıcaklıklara hassastır, bu nedenle bunlardan en yeterli biçimde yararlanmak için besinleri çiğ tüketmeniz önerilir.
Antioksidan bakımından varlıklı birçok besin, çoklukla renkli tonlarda olur. Renk, antiradikal hususların çeşidi ve konsantrasyonunun bir göstergesidir.
Her renk, makul bir gözetici tesire sahip bir tıp antioksidanın varlığını ortaya çıkarır:
Beta karoten yahut provitamin A, sarı ve turuncu besinlerde bulunur ve onlara rengini veren karotenoidtir. Havuç ve kayısı üzere besinler bol ölçüde içerir. C ve E vitaminleri üzere bağışıklık sistemini güçlendirir ve hücre zarlarını korur.
Likopen ise akla parlak kırmızı renkleri getirmelidir. Domates, kırmızı ve pembe üzüm, karpuz ve papaya güzel ölçüde likopen içerir. Likopen açısından güçlü diyetler, kalp hastalıklarını ve birtakım kanserleri, bilhassa prostat ve ağız kanserlerini uzak tutma yetenekleri nedeniyle tavsiye edilir.
Lutein ve zeaksantin de kartenoidlerdir ve sarı yeşilimsi renklerden sorumludurlar. Ispanak, lahana ve karnabahar düzgün ölçüde lutein ve zeaksantin içerir. Ziyanlı organzmaların akınlarına karşı beğenilen retinanın kollayıcı kalkanları vazifesi görürler. Önlenebilir körlüğün ana nedenleri olan katarakt ve makula dejenerasyonunu bu halde önlerler.
P VİTAMİNİ DE TESİR EDİYOR
Polifenolik bileşikler 1930 yılında Nobel ödüllü Albert Szent-György tarafından keşfedilmiştir. Başlangıçta P vitamini ve C2 vitamini olarak isimlendirilmiştir zira kimilerinin C vitaminine benzeri özellikleri vardır.
Keşfedilmesinden bu yana, beş binden fazla polifenol ve türevi yahut flavonoid tanımlanmıştır.
Şu anda birçok fonksiyonu olduğu bilinmektedir. Bağışıklık sistemini desteklerler, hücre büyümesini düzenlerler, hormonların taşınmasına katılırlar, besinlerin emilimini etkilerler ve bedenin toksinlerden arınma süreçlerine katılırlar.
İndoller ve sulfurans ismindeki polifenoller, turpgiller ailesinden sebzelerde (lahana, karnabahar, brokoli, şalgam, su teresi) bulunurlar ve tümör gelişimini engelleyen antioksidanlardır.
Bu tıp sebzeler ayrıyeten yüksek ölçülerde lif, C vitamini, selenyum ve folik asit içerir. Kâfi dozlarda alındığında kalp krizlerini ve hudut sistemi bozuklukları önlerler.
Kuersetin de antioksidan özellikleri olan polifenolik bir bileşiktir. Elma, brokoli, kiraz, üzüm, lahana ve bilhassa de soğanda bulunur. Araştırmalar göğüs, cilt, yumurtalık, akciğer ve safra kesesi kanserlerini önleyebileceğini gösteriyor. Ayrıyeten kardiyovasküler hastalık riskini azaltır, alerjilerle savaşır ve astımı hafifletir.
Epigallokatekin galat da en güçlü antioksidan tesirine sahip polifenollerin biridir. Yeşil çay da bulunur ve Parkinson, Alzheimer ve romatoid artrit hastalıklarına karşı koruyucu olduğu tespit edilmiştir.
Bir çalışma, Asya’da bu dejeneratif hastalıkların görülme sıklığının daha düşük olduğunu, zira birçok erkek ve bayanın günde ortalama bir litre yeşil çay içtiğini öen sürüyor.
Kurkumin de zerdeçalın ana hususu olan antioksidan özellikte bir polifenoldür. Bu husus Hindistan’da Ayurveda tıbbı tarafından binlerce yıldır kullanılmaktadır ve bilim insanları şu anda miyelom, pankreas ve kolon kanseri, sedef hastalığı ve Alzheimer tedavisinde aktifliğini araştırmaktadır.
Zerdeçal, beden tarafından emilimini 20 katına çıkardığı ve tüm gücünden yararlanmaya imkan sunduğu için biberle birlikte tüketilmelidir. Sıcak suda yahut yağda çözülerek alınması da yararlarını arttırır.
Ellajik asit de bilhassa çilek ve başka meyvelerde bulunan antioksidan özellikte bir polifenoldür. Genetik gereci hem çevresel kirleticilerden hem de iç kaynaklı özgür radikallerden muhafaza özelliğine sahiptir. Bu nedenle antikanser bir husustur.
Proantosiyanidinler ve antosiyaninler de yeterli antioksidanlardır ve mavi ve mor renkteki yaban mersini, böğürtlen ve erik üzere meyvelerde bol ölçüde bulunurlar. Bu unsurlar, E vitamininden 50 kat, C vitamininden 20 kat daha faal oldukları için “süper antioksidanlar” olarak isimlendirilmiştir.
Koenzim Q10 da bir başka kıymetli antioksidandır. E vitaminine misal formda hareket eder ve hücrelerin ömrünü uzattığı, teneffüs organlarını, mitokondriyi koruduğu gösterilmiştir. Bedenin kendisi tarafından üretilir, lakin bitkisel besinler da kıymetli ölçüde sağlar.
SELENYUM VE ÇİNKO ATLANMAMALI
Selenyum ve çinko mineralleri antioksidan değildir, lakin beden tarafından salgılanan özgür radikal enzimlerin çalışması için gereklidir.
Selenyum dokuların yaşlanmasını ve prostat ve kolon kanserlerini önler. Buğday tohumu ve kepek, soğan, sarımsak, domates ve lahanada bulunur.
Çinko, bedende çok sayıda sürece katılır: Güç üretimi, üreme, bağışıklık sistemi ile ilgili en az 200 beden enziminin bir bileşenidir. Susam ve kabak çekirdeği, zencefil ve cevizlerde bol ölçüde bulunur.
