Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Dünyanın en gizemli olaylarından biri 60 yılı aşkın bir mühlet evvel Rusya’nın Ural Dağları’nda meydana geldi. Maceraperest 9 arkadaşın çıktıkları seyahat peşinde pek çok soru işareti bıraktı. Tarihte ‘Dyatlov Geçidi’ olarak, hatta bazılarınca ‘Şeytan Geçidi’ olarak bilinen olayla ilgili bugüne kadar sayısız komplo teorisi ortaya atıldı. Lakin yapılan tüm çalışmalar yanıtsız kaldı. 1959 yılında devrin siyasi idare formu hasebiyle üstü kapatılan, şeffaf bir biçimde kamuoyu ile paylaşılmayan bu olay yıllar sonra yine gündeme gelse de kimse Ural Dağları’na çıkan 9 arkadaşa ne olduğunu hiçbir vakit çözemedi.
1959 yılının başında dağcılık kulübü üyesi bir küme genç, kendilerine liderlik eden arkadaşları İgor Dyatlov eşliğinde Ural Dağları’na bir seyahat düzenlemeye karar verdi. Her şeyi adım adım planlayan deneyimli dağcılar Yuri Doroşenko, Lyudmila Dubinina, İgor Dyatlov, Aleksandr Kolevatov, Zinaida Kolmogorova, Yuri Krivonişenko, Rüstem Slobodin, Nikolay Tibo-Brinyol, Semyon Zolotaryov ve Yuri Yudin 27 Ocak tarihinde yola çıktı. 20 ve 30’lu yaşlarda olan bu gençler kayak ve tabiat eğitimi konusunda hayli deneyimliydi. Grubun önderi olan İgor Dyatlov, arkadaşlarının bu seyahat için telaş duyan ailelerine 12 Şubat tarihinde kentteki spor kulübüne geziyi tamamladıklarına dair bildiri göndereceklerinin kelamını vererek iki hafta sürecek bu seyahate hazır olduklarını iletti. Yola 10 kişi olarak çıkan grup yürüyüş noktasına varmak için evvel tren seyahati yaptı. Bu seyahatin sonunda içlerinden Yuri Yudin rahatsızlandı ve geri dönmek istedi. Yudin’in ayrılmasıyla takım başlangıç noktasına ilerledi.
28 Ocak tarihinde başlangıç noktasına ulaşan gençler için birinci birkaç gün epey olağan geçti. O günlerde çekilmiş fotoğraflar ne kadar keyifli olduklarını gözler önüne seriyordu. Hepsi birkaç gün sonra başlarına geleceklerden habersiz bir halde gülüyor ve eğleniyordu. 9 kişilik gruptaki herkes kendince günlük tutuyor, minik notlar alıyordu. Havanın dondurucu soğukluğu bir yana grubun tüylerini ürperten diğer bir gerçek ise bulundukları coğrafyanın kalbinde yatıyordu. Bölgenin mahallî kabilelerinden Mansiler, Rusya’nın dağlarını kendilerine yuva yapmış bir kabileydi. Bu topluluğun elbette kendilerine ilişkin bir lisanları bulunuyordu. Grup yürüyüş yaptığı her yerde birbirinden farklı mansi işaretiyle karşılaşıyor onları kendilerince yorumlamaya çalışıyordu. Her yerde Mansi işaretleri gören gençler daima Mansileri konuşuyor ve içten içe onlardan ürküyordu.
Rus gençler, 1 Şubat 1959 gecesi ‘Ölüm Dağı’ manasına gelen Kholat Syakhl Dağı’nın eteklerine ulaştı. Bölgenin mahallî halkı Mansiler Kholat Syakhl Dağı’nda daha evvel açıklanamayan birçok gizemli olay yaşandığı ve oraya gelenler bir daha asla geri dönemediği için bu dağa ‘Ölüm Dağı‘ ismini vermişlerdi. Genç dağcıların gayesine son bir durak kalmıştı. 1 Şubat gecesi Vefat Dağı’nda konaklayan gençler dondurucu soğuk ve kasvetli ortamın tesiriyle gerilmeye başlamış, kendi içlerinde kimi tartışmalar yaşamıştı. Eksi 30 derecelik havada Kholat Syakhl Dağı’nın eteklerinden dört bir yandan rüzgar alan bir noktaya büyük bir çukur kazan gençler çadırlarını tam da bu noktaya kurmuşlardı. İşte ne olduysa o gece oldu… O gece, tek emelleri macera olan 9 genç 1 Şubat’ı 2 Şubat’a bağlayan gecede 60 yılı aşkın bir müddettir sırrı çözülemeyecek bir sırrın öznesi haline geldi.
ÇIRILÇIPLAK BULUNDULAR
İgor Dyatlov ve arkadaşlarının planlarına nazaran seyahat 12 Şubat 1959 tarihinde sona erecekti. Lakin ortadan günler geçse de hiçbirinden ses gelmedi. Kümeden haber bekleyenler başlarda hava kaidelerinden ötürü birtakım aksaklıklar olduğunu düşündüler. Takvimler ayın 20’sini gösterdiğinde artık aykırı giden bir şey olduğunu düşünen ailelerin talebi üzerine kayıp öğrencileri aramak için arama kurtarma takımları görevlendirildi. Uzun uğraşlar sonucunda kamp alanına ulaşan gruplar bölgeye gittiklerinde çadırı gördüler fakat dağcılar orada yoktu. Çadırın etrafını araştıran gruplar birkaç ayak izi buldu ve izleri takip edince gördüklerine inanamadılar. Çadırın etrafında yapılan araştırmadan anlaşıldı ki dağcılar çadırı içeriden yırtmıştı ve gecenin karanlığında kimisi ayakkabı kimisi çorapla karın üzerinde koşmuştu. Kurtarma grupları artık hiçbirini sağ bulamayacaklarını anladılar ve cansız vücutlarını bulmak için var güçleriyle çalıştılar. Sonunda kampın 500 metre ilerisinde birinci cansız vücutlara ulaştılar. Kurtarma grupları birinci olarak Yuri Krivonişenko ve Yuri Doroşenko’yu buldu. Fakat bulunduklarında üzerlerinde hiçbir kıyafetleri yoktu, her ikisi de çırılçıplaktı.
ÖLEN ARKADAŞLARININ KIYAFETLERİYLE HAYATTA KALMAYA ÇALIŞMIŞLAR
Araştırmacılar ilerledikçe İgor Dyatlov, Zina Kolmogorova ve Rüstem Slobodin’in cesetlerini de buldu. Çalışmalar gitgide daha da derinleşti ve yaşanan felaket gün yüzüne çıkmaya başladı. Kurtarma grupları uzun uğraşlara karşın geri kalan dört genci bulamadı. Öteki cesetlerin bulunabilmesi lakin olayın üzerinden birkaç ay geçtikten sonra, 4 Mayıs günü gerçekleşebildi.
ALINTI Bulunan dört cesetle birlikte birinci iki cesedin çıplak olmasının, sonrasında bulunan üç cesedin de arkadaşlarının kıyafetlerini giymiş bir halde bulunmasının sebebi anlaşıldı. Son dört ceset bulunduğunda Zolotaryov, Dubinina’nın kürklü montunu ve şapkasını, Dubinina ise ayağına Krivonişenko’nun yün pantolonunu giymişti. Belirli ki hepsi birebir anda ölmemiş arkadaşlarının öldüğünü görenler başkalarının kıyafetlerini alıp hayatta kalmaya çalışmıştı.
GÖZLERİ YERİNDEN OYULMUŞTU
Dokuz gencin vefatından geriye onlarca yıllık bir sır kaldı. Olayın akabinde yapılan tüm çalışmalar 9 dağcının kameraları da dahil olmak üzere botlarını bile almadan çadırdan bir anda kaçtıklarını gösteriyordu. Peki gençler çadırdan neden bir anda dışarı fırlamıştı? Gençler tam olarak neyden kaçıyordu? Gençlerin cansız vücutları üzerinde yapılan çalışmalar vefat nedenlerinin ‘hipotermi‘ olduğunu gösterdi. En bilimsel teoriye nazaran dağcılar gecenin soğuğundan etkilenmiş ve tek tek ölmüştü. Ama bu açıklama kimseyi tatmin etmedi. Slobodin ve Brinyol’un kafataslarında kırıklar vardı. Dubinina ve Zolotaryov’un ise kaburgaları kırıktı. En korkutucu olanı ise Dubinina’nın lisanı kopmuş gözleri ise yerinden oyulmuş olmasıydı. Sonradan yapılan incelemelerde tüm cesetlerin üzerinde birtakım radyasyon kalıntıları olduğu tespit edildi. Ama onların cansız vücudu değişik bir şeyi işaret ediyordu.
‘MANSİLER ONLARI ÖLDÜRDÜ’
Dağcıların gizemli vefatıyla ilgili ortaya birçok teori atıldı. Bazıları lokal halk Mansilerin onlardan rahatsız olduklarını ve 9 dağcıyı öldürmüş olabileceğine inandı. Devlet o yıllarda 9 gencin vefatından sorumlu bireylerin Mansiler olabileceğine o kadar inandı ki itirafçı olmaları için Mansi halkına çeşitli azaplar uyguladı lakin yeniden de rastgele bir karşılık alamadı.
Gençlerin vefat sebebini bulamayanlar vakitle doğaüstü teoriler geliştirdiler. Bunların en başında gençlere uzaylıların saldırdığı ve uzaylıların 9 kişi üzerinde deneyler yaptığı tarafındaydı. Komplocular cesetlerin üzerinde radyasyon tespit edilmesini de uzaylıların deneylerine bağladı. İkinci doğaüstü teori bölgede folklorik bir özelliğe sahip olan koca ayak yani ‘Yeti’ ile ilgiliydi. Gorile benzeyen iki ayaklı bu destansı yaratık 9 dağcı gence saldırmış olabilirdi. Fakat ne bölgede ne de cesetlerde böylesine yırtıcı bir varlığın rastgele bir saldırısına ait ispata rastlanamadı.
9 dağcı gencin bu seyahate çıkış emeli Rusya’nın Ural Dağları’nda yer alan Gora Otorten Dağı’na ulaşmaktı. O yıllarda Sovyet hükümeti tam da bu dağda birtakım füze denemeleri yapıyordu. Hatta devir dönem bu füze denemeleri gökyüzünde turuncu daireler oluşturuyordu. Gora Otorten Dağı’nda yapılan bu füze çalışmaları için 9 gencin kullanıldığı düşünüldü. Fakat tüm olasılıklar yanıtsız kaldı. Bazıları hükümetin otopsi raporlarını sakladığına, bazıları bu ölümlerden hükümetin sorumlu olduğuna inandı. Lakin ortaya atılan son iki argüman evvelkilerden daha kuvvetliydi. 9 gencin yürüdüğü dağlarda halüsinasyonlara sebep olan kimi mantarlar vardı. Tahminen de gençler bu mantarlardan yemiş, halüsinasyon görmüş kendilerini halüsinasyonun tesiriyle çadırdan dışarı atmış, tesiri geçince de çadıra dönememiş ve karanlıkta savrulup donarak ölmüşlerdi.
‘SEBEBİ ÇIĞ OLABİLİR’
Son teori ise yakın bir vakitte ortaya atıldı. İsveçli uzmanlara nazaran bölgede alçak bir çığ yaşanmış olabilirdi. Kholat Syakhl Dağı coğrafik özelliği sebebiyle alçak arazi çığlarına çok uygundu. Çığın gürültüsünü duyan gençler sesin tesiriyle korkmuş ve çadırdan fırlamış olabilir, yollarını kaybedip geri dönemeden donarak ölmüş olabilirlerdi. Peki bu teori doğruysa Lyudmila Dubinina’nın lisanı nasıl kopmuş, gözleri nasıl yerinden oyulmuştu? İsveçli araştırmacılar bu durumu ise yabanî hayvanlara dayandırıyor. Onlara nazaran yırtıcı hayvanlar buldukları cesedin birinci olarak yumuşak derilerini yemeye başlarlar. Doğaüstü bir durumdan fazla Lyudmila Dubinina’nın cesedinin son hali yırtıcı hayvanlara dayandırıldı. İgor Dyatlov’un ismi 9 gencin hayatını kaybettiği o yere verildi ve böylelikle yaşanan bu gizemli olay tarihe ‘Dyatlov Geçidi’ olayı olarak geçti.
1959 yılında Rusya’nın Vefat Dağı’nda hayatını kaybeden 9 genç yıllarca herkesin ilgisini çekti. O yıllarda 9 arkadaşın yaptığı kayıtlar, aldıkları notlar ve çektikleri fotoğraflar bugünlere kadar ulaştı. Bu gizemli olayı araştırmak ve gençlerle ilgili tüm ayrıntılı bilgileri paylaşmak için kurulmuş ‘1079 The Overwhelming Force of Dyatlov Pass’ isimli internet sitesi 9 gencin çektiği tüm fotoğrafları renklendirerek 1959 yılında yaşanmış bu karanlık olaya ışık tutmayı amaçladı. Kurulan bu internet sitesinde bağışlar toplanıyor ve Dyatlov Geçidi’ni merak edenlere bilgi vermeyi amaçlıyor.
Olayın üzerinden tam 63 yıl geçmiş olmasına karşın yıllar içinde Dyatlov Geçidi hadisesi birçok belgesele, kitaba ve sinemaya bahis oldu. Herkes kendi kanısına yakın bir komplo teorisini seçip 9 gencin vefatına mantıklı bir sebep bulsa da gerçek ne yazık ki gün yüzüne çıkarılamadı. ‘Dyatlov Geçidi’ belgesi periyot devir dünyanın dört bir yanından araştırmacılar tarafından açılsa da bugüne dek yapılmış tüm çalışmalar sonuçsuz kaldı.
