Bina Yıkılma Şekilleri;
Doğa afetlerinden olan deprem, kırılmanın büyüklüğüne göre direnci az olan yaşam alanlarını yıkarak zarar verir. Teknik olarak bu zararlar; hafif, orta ve ağır hasar diye üçe ayırılır. Aslında binaların tamamen yıkılmasına ise enkaz diyoruz. Bu hasarları ve yapılması gerekenleri ileriki zamanlarda daha geniş inceleyeceğiz.
Binaların afetlerde zarar görmesinin ana sebepleri; uygun olmayan zemine bina yapılması, uygun işçilik ve mühendislik hizmeti alınmaması, taşıyıcı sistemin zayıf ve yapının yönetmenliklere uygun yapılmaması, depremin büyüklüğü ve dalga yönü etkili olur.
Yani kısaca; afetlere karşı dirençli şehirleşme kültürü edinememiş olmamız, yaşam alanlarımızın afetlerden zarar görmesinin en büyük sebebi olarak karşımıza çıkıyor.
Deprem ve benzeri nedenlerden dolayı ağır hasar alan binalarda mahsur kalan kişilere, arama kurtarma ekipleri tarafından kurtarma faaliyeti başlatılır. Bu çalışmalar esnasında arama kurtarma ekipleri afetzedelerin mahsur kaldığı binalara müdahale ederken kayıp kişilerin nerelerde olabileceği üzerine çalışmalar yapar. Müdahale ekipleri; Risk Analizi ve Olay Yeri İnceleme çalışmaları yaparken, kayıp afetzedelerin nerelerde olabileceği ile ilgili binanın nasıl yıkıldığı büyük önem taşır.
Binaların yıkılma şekilleri;
- Dik Yıkılma (Pasta yıkılma),
- Yan Yatma,
- Zemin veya Ara Kat Oturması (Yumuşak kat, zayıf kat veya B1 düzensizliği),
- Tek Kat veya Binanın Tamamen V Şeklinde İçe Yıkılması,
- Yanal Çökme,
- Kısmi Çökme,
- Burularak Yıkılma (Dönerek yıkılma),
- Dik Yıkılma (Pasta yıkılma): Herhangi bir sebepten dolayı bina yıkılırken aşağı ve tüm katların üst üste yıkılma durumunu ifade eder.
Şekil 1.1 Binanın pasta yıkılması
Yıkıma uğrayan bu binalarda fazla bir yaşam boşluğu kalmamasından dolayı en çok can kaybının yaşandığı yıkım şeklidir. Hatta arama kurtarma ekipleri bu tür binalarda çok zaman harcamak zorunda kalırlar.
Emek yoğun olarak çalışılan bu tür binalarda, daha çok Üstten Kurtarma yöntemiyle kurtarma çalışması yapılır.
İlk müdahalelerde projelendirmede doğruluk payının %100 oranında tutması, olayın olduğu saatle mahsur kalanların tahmini yerlerinin doğru bilinmesi açısından kurtarma çalışmalarında nokta atış yapabilmeyi kolaylaştırmaktadır.
Bu tür yıkımlardan sağ kurtulabilmek için depremden önce yapılaması gereken ön hazırlık ve korunma yöntemlerinin tatbiki olarak uygulamanın çokça yapılması esastır.
2. Yan Yatma: Meydana gelen sarsıntılara dayanamayan bina taşıyıcı sistemi deprem dalga yönü ile alakalı olarak tüm katların yana yıkılmasıdır. Bazen tamamen katlar yıkılarak göçme meydana geldiği gibi bazen de bina hiç zarar görmeden güçlendirilmeyen zeminin Sıvılaşma (Su eş değerinin yükselmesi) sebebiyle binanın yan yatması olarak karşımıza çıkmaktadır.
Şekil 1.2 Deprem nedeniyle Yan Yıkılan bina
Arama kurtarma yönünden bu tür yıkımlar yüksek risk yanında pasta yıkıma göre daha az can kaybına neden olan yıkıntı çeşididir.
Genelde yıkım gerçekleştiğinde enkaz bina boyunun 3/2 kadar uzağa yıkıldığı tespit edilmiştir. Yani 21 mt bina boyuna sahip olan apartman, en fazla 14 mt uzağa yıkıldığı görülmüştür.
Şekil 1.3 Sıvılaşma nedeniyle yan yatan bina
Bu yıkılma esnasında yan yatan binalar depreme dayanıklı binalara da zarar verebilir. Bu tür hasarlar bina inşa sürecinden önce temelin güçlendirilmesi gerektiğini gösterir.
Haftaya yine ‘Müdahale Bakımından Binaların Yıkılma Şekilleri-II’ ile devam edelim.
Not: Yazılarımız eğitim ve bilgilendirme amaçlı olup, tamamı veya bir kısmını sahiplik göstererek yayınlayabilirsiniz.
