“Göğsüme öküz oturdu!”… “Nefes alamıyorum!”… “Sürekli birebir tasayı yaşıyorum”, “Aklımdan çıkaramıyorum” üzere cümlelerle tanım edilen şikayetler, yüzyılın salgın hastalığı Covid-19 pandemisinin yol açtığı telaş ve kaygı nedeniyle adeta patladı! Buna bir de ciğerlerimizi yakan orman yangınları ve sel felaketlerinin eklenmesi pek çok bireyde travmaya yol açtı. Acıbadem Bodrum Tıp Merkezi’nden Psikiyatri Uzmanı Dr. Emel Sönmez “Pandemiye bir de doğal afetlerin eklenmesi telaş ve endişelerimizin artmasına ve ağırlaşmasına yol açtı. Son vakitlerde gelen hastalarımızda korku bozuklukları ve dehşetin ruhsal tesirlerini ziyadesiyle görüyoruz. Dehşet, derdin bir üst kademesidir; dozunda olan kaygı nasıl ki bizi tehlikelere karşı korursa, denetim edilemeyen çok dehşet da hem bizi hem etrafımızı olumsuz etkileyerek günlük hayatımızı çıkmaza sokabilir” diyor.
Kaygı duymak olağan bir tepkidir
Yangın, sel ve gibisi toplumsal felaketlere direkt maruz kalmasak da, irtibat kanallarından olayla ilgili bilgi almanın, yaşananlar için üzülmenin doğal ve olması gereken bir insani reaksiyon olduğu belirten Dr. Emel Sönmez “Hepimiz, öteki insanların ve canlıların başına gelen felaketlerden etkileniriz. Empati kurarız ve doğal olarak üzülürüz. Bu insan olmanın temel hislerinden biridir. Bu hisler sayesinde, hepimiz acıların hafifletilmesi için elimizden gelen ne varsa, takviye olma muhtaçlığı duyar ve harekete geçeriz. Ayrıyeten kendimiz ve etrafımızdakiler için kaygılanırız. Kaygılanmak da sağlıklı bir yansıdır. Bu sayede, mümkün riskler için önlem almaya da çalışırız. Fakat dert ilerler ve endişeye dönüşürse, sağlıklı düşünme gücümüzü yitirmeye başlarız” dedi.
Peki, bu süreçte çok tasa ve kaygılarımıza esir düşmemek, rutin günlük yaşantımızı devam ettirebilmek için nasıl bir yaklaşıma sahip olmalı, neler yapmalıyız? Psikiyatri Uzmanı Dr. Emel Sönmez, telaşlarımız ve kaygılarımızla baş edebilmenin 9 tesirli yolunu anlattı, kıymetli ihtarlar ve tekliflerde bulundu.
Korkunuzun kaynağını fark edin!
Psikiyatri Uzmanı Dr. Emel Sönmez “Kaygı ve kaygılarınızın ne vakit, hangi olaydan sonra başladığının farkında olursanız daha kolay yoluna koyarsınız” diyerek şöyle konuşuyor: “Bu dehşete ben birinci olarak ne vakit, hangi olay üzerine kapıldım? Kaygım giderek artıyor mu? Hangi faktörlerden etkileniyor? Bu soruları yanıtlamak sorunu çözmede büyük değer taşıyor. Nasıl ki alerjisi olan bir kişi; kendisinde hangi etkenlerin alerjisini tetiklediğinin, hangi etkenlerle alerjisinin azaldığının farkında olursa ona nazaran davranır ve yarar sağlar; dehşetler da böyledir. Dozunda olan, denetimli kaygılarımız bizi tehlikelerden korur; lakin çok dehşete teslim olursak o vakit tehlike çanları çalıyor demektir” diyor.
Her gün 50 dakika yürüyün!
Yapılan bilimsel çalışmalar; her gün 50 dakika yürüyüş, yüzme yahut dans etmenin kaslarımızı çalıştırarak beynimizin memnunluk hormonu olarak bilinen endorfin salgıladığını ortaya koyuyor. Böylelikle endişe ve korkularımızın da üstesinden daha kolay gelebiliyoruz. Fakat ’10 dakika yürüdüm, yeterli’ diye düşünmek gerçek değil, zira beyin lakin 50 dakika hareketin sonrasında endorfin salgılıyor. Bu nedenle bilhassa tertipli ve tempolu yürüyüşü her gün rutin alışkanlıklarımız ortasında koymak, fizikî sıhhatimiz kadar ruhsal sıhhatimiz için de çok büyük değer taşıyor.
Sorunu kabul edin fakat gerekli tedbirleri alın!
Sorunu kabul etmek ve üstesinden gelmek için gerekli tedbirleri almak gerekiyor. İçe kapanmak, hislere ve etrafa duvar örmek, günlük toplumsal yaşantıdan elini ayağını çekmek hastalıklı bir niyetin baş gösterdiğine işaret ettiğinden, onun yerine; ‘evet bu sorun var lakin ben tedbirlerimi alarak üstesinden gelebiliyorum’ deyin. Örneğin, Covid-19’a karşı aşınızı olmanız, hijyene, toplumsal araya ve maske kullanımına dikkat etmeniz, başınıza gelen sorunun etrafınızın de takviyesiyle üstesinden gelebileceğinize inanmanız, bu kaygıya karşı çaba etmenizde çok kıymetli bir kazanım sağlıyor.
Uyku kalitesinin gücüne inanın!
Şüphesiz birbiri arkasına gelen meseleler uykuların kaçmasına yol açıyor. Hatta günlerce ve gecelerce kişinin gözüne uyku girmeyebiliyor. Fakat yaşadığınız tüm meselelere karşın, nizamlı uyumaya dikkat edin. Uykusuz kalmamak, tıpkı saatte yatıp, birebir saatte kalkmak, kâfi ve kaliteli uyumak tasa ve endişelerle baş etmede ilaç tedavisinden çok daha büyük rol oynuyor. Bu nedenle ‘uyumak ne mümkün, kaç gündür gözüme uyku girmedi’ demek yerine hem fizikî hem ruhsal sıhhatinizin güçlenmesi için uyku kalitesinin gücüne inanın.
Gönüllü dayanak verin
Duygu ve fikirlerinizi dostlarınızla, ailenizle paylaşın, içinize atmayın. Meselelerin paylaşıldıkça üstesinden daha kolay gelinebileceğini unutmayın. Paylaşmanın, istekli takviye vermenin vereceği manevi hisler, insanları olumlu tesirler. Örneğin yangın ve sel üzere felaketlerinin yaşandığı afet bölgelerinde o bölgede yaşayanların acısını hafifletecek olan takviyesi vermeye çalışın. Böylelikle etrafınıza yarar sağlayarak gücünüzün yettiği kadar acıları paylaşmanın ve hafifletmeye çalışmanın olumlu tesirlerini kendinizde de hissedebilirsiniz.
Alkol, sigara ve çok çay-kahveden uzak durun!
Stres, tasa ve endişeler bilhassa sigara ve alkolün yanı sıra çay ve kahve tüketiminin de çoka kaçmasına yol açabiliyor. Meğer istikrarımızı bozmamak, sağlıklı beslenmek ve ziyanlı alışkanlıklardan uzak durmak bu türlü vakitlerde çok daha değer taşıyor. Alkol ve sigaradan kaçının, çay ve kahveyi çoka kaçmadan tüketmeye ihtimam gösterin.
İçinize atmayın!
Yaşanılan olaylar sonucunda bu korkularınızın ve endişelerinizin çoka kaçmadıkça olağan olduğunu bilin ve hislerinizi bastırmaya kalkmayın. Sihirli bir dokunuşla, bir anda bu problemlerin ortadan kalkmayacağını, o nedenle acınızı, kederinizi, öfkenizi, kaygı ve korkunuzu muhakkak ölçülerde yaşamanızın doğal olduğunu unutmayın. Lev Tolstoy’un “Acı hissetmek canlı olduğumuzun ispatıdır; lakin diğerinin acısını hissetmek insan olduğumuzun kanıtıdır” kelamında olduğu üzere acıları ve kederleri paylaşmak, elinizden geleni yapmak fakat çok reaksiyonlara karşı otokontrolü, savunma sistemlerinizi devreye koyabilmek gerekiyor.
Doğru kaynaklardan bilgi edinin
Özellikle toplumsal medyada ve whatsapp kümelerinde şahısları çok paniğe sevk eden, gerçek olmayan bilgiler yayılabiliyor. Sizi telaş ve kaygıya sokan olaylar konusunda hakikat kaynaklardan bilgileri takip edin. Endişe sağanağına teslim olmayın ve bilgileri süzgeçten geçirdikten sonra ona nazaran yol alın.
Gerekirse uzman dayanağı almaktan kaçınmayın
Nasıl ki birtakım fizikî hastalıklarda bütüncül tedavi çok ehemmiyet taşıyorsa; ruhsal hastalıklarda bilhassa korku ve kaygı ile başa çıkmada da büyük yarar sağlıyor. Şiddetli korku bozukluklarında, tüm uğraşlarınıza karşın dert ve endişelerinizin hayatınızı esir almasının önüne geçemediğinizde kesinlikle uzmana danışın ve takviye alın. Kimi durumlarda ilaç kullanmadan psikoterapi ile yarar sağlanırken, bazen ilaç kullanmak gerektiğinde bunu reddetmeyin. Lakin katiyen rastgele, kulaktan dolma bilgilerle, arkadaş tavsiyesiyle psikiyatri ilacı kullanmayın. Kesinlikle tabibin önerdiği tedaviyi uygulayın.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
