İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç, “Ahlak, ticareti besleyen, üretimi verimli kılan bir istikamete sahiptir. Münasebetiyle çağdaş tabirlerle konuşursak, ‘piyasada tutunmak’ hem üretimde hem pazarlamada dürüstlükle mümkündür.” dedi.
Türkiye İktisadi Teşebbüs ve İş Ahlakı Derneği (İGİAD) tarafından “İş Ahlakı, Hukuk ve Adalet İlişkisi” temasıyla düzenlenen Türkiye İş Ahlakı Doruğu 2019 sona erdi.
Zirvenin “Kamu ve Özel Kesimde İş Ahlakı, Hukuk ve Adalet İlişkisi” başlıklı oturumunda konuşan Avdagiç, yerleşik hayata geçişin simgesi olan tarım ihtilalinden bu yana yaklaşık 10 bin yıldır, insanoğlunun hayatının vazgeçilmez üç ögesi bulunduğunu, bunların; iş ahlakını da kapsayacak biçimde ahlak, hukuk ve adalet olduğunu söyledi.
Avdagiç, yerleşik hayata geçiş, özgür piyasanın başlangıcı yahut sanayi ihtilali üzere insanoğlunun hayatının her vaktinde ahlaktan bahsedildiğini bildirdi.
Yabancı düşünürlerin lisana getirdiği ahlak kavramından bahseden Avdagiç, “İnsanın sömürülmesine karşı çıkan, insanın beşerle, insanın etrafla, insanın mutlak yaratıcıyla ahenk içinde varlığını ve üretimini devam ettirmesi gerektiğini savunan bizim inancımızda ahlakın kaynağı dindir.” diye konuştu.
Avdagiç, kendilerinin ahlak konusundaki yaklaşımlarından bahsederek, ahlaki unsurların evvelden beri gelen ve nizamı sağlayan niteliğe sahip olduğunu, korumacılığın ve globalleşmenin ahlaki unsurların aşınmasına ve kaybolmasına tesir ettiğini vurguladı.
Avdagiç, iş ahlakında yaşanan problemler ile genel ahlaki sıkıntıların farklı halde ele alınması gerektiğini belirterek, şöyle devam etti:
“Hayatın her alanında gerçek olmak, dürüst olmak âlâ bir davranış ise iş dünyasında da bu kuralları yerine getirmek gerekir. İş ahlakında yaşanan problemler ya çalışanlar ile yöneticiler ortasında, ya işletme ve işletmeyle alışverişte bulunanlar ortasında ya da işletmeyle çevresel faktörler ortasında olur. Bu açıdan bakıldığında ise iş ahlakında yaşanan problemlerin genelde farklı taleplerin çatışmasıyla ortaya çıktığı görülüyor. Bu meseleleri önlemek içinse, taraflar ortasında yapılan mukavelelerin kaidelerine uymak gündeme gelir.”
Avdagiç, “Yani burada ahlak ile hukuk yan yanadır. Kontratlara uymak, gereğini yapmak yalnızca hukukî bir baskının gereği değil, ahlaki ödev olarak da görülür.” dedi.
İşletmede yaşanan problemlerin tahlilinde dürüstlükten hiçbir halde taviz verilmemesi gerektiğini vurgulayan Avdagiç, burada işletme yöneticilerine büyük misyon düştüğünü söyledi.
“İŞ HAYATINDAKİ AHLAKİ MESELELERİN TAHLİLİ AHİLİK SİSTEMİDİR”
Avdagiç, “İş hayatında ahlaki meseleden, hukukun imdada yetişmesi gerektiğinden, adaletin tesis edilmesinden bahsediyorsak, aslında büyük bir meseleyle karşı karşıyayız.” diye konuştu.
Halbuki bu mevzuda kusursuz bir tahlil örneğine sahip olduklarını lisana getiren Avdagiç, ahilik sisteminin asırlardır bu topraklarda muvaffakiyetle uygulandığını söyledi.
Avdagiç, ahiliğin güçlü ile yoksul, üretici ile tüketici, emek ile sermaye, halk ile devlet ortasında âlâ ve sağlam bağlar kurduğunu kaydederek, bu teşkilatın hem üretimi, hem toplumsal sistemi tesis ettiğini aktardı.
“KAR MAKSİMİZASYONU HEDEFLİ FİRMALAR AHLAKİ MESELELERİ HAD SAFHAYA ÇIKARDI”
Avdagiç, hür piyasanın altın prensibi olan “kar maksimizasyonu” güdüsüyle hareket eden firmaların ahlaki noktada sıkıntıları had safhaya çıkardığını belirterek, artık en küçük mevzularda bile hukukun ağır yaptırımıyla devreye girmesinden medet umulduğunu söyledi.
Ancak kendilerinin iş hayatlarını ahlaki prensipler temelinde tekrar yapılandırması gerektiğini lisana getiren Avdagiç, ayrıyeten firmaların da bu yapılandırılan kurallara uymasını temin edecek düzeneklerin geliştirilmesi gerektiğini vurguladı.
Avdagiç, “Ahlak, ticareti besleyen, üretimi verimli kılan bir tarafa sahiptir. Münasebetiyle çağdaş tabirlerle konuşursak, ‘piyasada tutunmak’ hem üretimde hem pazarlamada dürüstlükle mümkündür.” dedi.
Kendilerinin kapitalistler üzere düşünmediklerini ve onlar üzere hareket etmemeleri gerektiğini lisana getiren Avdagiç, onlar ahlakın süreç maliyetini düşürdüğünü söylediğini, lakin “güven” ve “doğruluk” üzere temel ahlaki prensiplerin sıkıntısız işlemesi halinde maliyetin düşürülebileceğini bildirdi.
Avdagiç, ahlaki unsurların olmaması halinde en ufak mevzuya dahi hukukun dahil olacağını belirterek, burada doğacak hukuksal süreç maliyetlerine dikkati çekti.
“AHLAK, EMEĞİ SÖMÜRMEKTEN ALIKOYAR”
İTO Lideri Avdagiç, “Ahlakı bir hayat gereği olarak iş hayatımızda uygulamalıyız. Güçlü ahlaki unsurların olduğu toplumlar ekonomik kaynaklarını tesirli ve verimli kullanırlar.” tabirlerini kullandı.
İşvereni emeği sömürmekten alıkoyanın ahlak olduğunu kaydeden Avdagiç, “Çünkü bize makul olmayanları gösterir ve biz o makul olmayan ekonomik ilgileri, piyasanın gündeminde olsa bile kendi gündemimizden çıkartırız. Yani alıcı ile satıcının memnuniyetini sağlayan şey, izanın ve vicdanın memnuniyetini sağlamadıkça bizim açımızdan geçerlilik kazanmamalıdır.” dedi.
Avdagiç, hukuka uygun olan bir şeyin ahlaka uygun olmayabileceğini belirterek, “Alıcı ve satıcıyı mutlu eden konu, vicdanı mutlu etmeyebilir. O halde ahlak bizim için tıpkı vakitte piyasa iradesinin üzerinde bir vicdan iradesinin oluşmasını sağlayan güçlü bir destektir, temeldir.” dedi.
Son devirlerde e-ticaretin çığ üzere büyüdüğünü lisana getiren Avdagiç, bilhassa bu alışveriş prosedüründe ahlaki kuralların büyük kıymet arz ettiğini söyledi.
“HEM ÜRETİCİ HEM DE TÜKETİCİYİ MUTLU EDEN İKTİSADİ ANLAYIŞ ŞART”
Avdagiç, hem üretenin hem toplumun hem de tüketicinin memnuniyetini tesis eden bir iktisadi anlayışı yerleştirip yaygınlaştırılması gerektiğini belirterek, şu tekliflerde bulundu:
“Herşeyden evvel işletmeler, uygulamalarını ve münasebetlerini, iş ahlakı çerçevesinde çizmelidir. Bu faktörle firmalar, iş ahlakının ehemmiyetini kavrayıp sosyo-ekonomik süreçte uygulamalarını geliştireceklerdir. Politik alanın istikrarlı bir biçimde ilerlemesi sağlanmalıdır. Ahlaki prensiplerin uygulanmasında iş dünyasının belirli unsurlar temelinde örgütlenmesi de kıymetlidir. Gerek kamuda gerek özel kesimde gerekse de tüm çalışma alanlarında iş ahlakı unsurlarını temel alan bir anlayışın olması, kurumsal yapının oluşturulması, iş ahlakının yaygınlaşması açısından hayli değerlidir.”
Avdagiç, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi sayesinde hem kamuda hem de özel kesimde faal bir iş ahlakının oluşturulması ve geliştirilmesinin çok daha kolay ve mümkün olduğunu söyledi.
İTO Lideri Avdagiç, “Özetle iş ahlakı, tüketicilerden çalışanlara kadar tüm toplumu, çevreyi ve ticari hayatın her alanını ilgilendiriyor. Ticari hayatta ahlak kurallarının referans alınması, sıkıntıları daha ortaya çıkmadan önleyecek, tüm tarafların faydasına olacaktır.” diye konuştu.
