Can ve mal kaybına sebebiyet veren tabiat olaylarının ortasında en üst sırada yer alan tsunami, az meydana gelse de öncesinde yaşanan sarsıntıyla “doğal afetlerin en ölümcülü” olarak biliniyor.
Tsunamiler son 20 yılda afetlerden kaynaklı ekonomik kayıpların yüzde 10’unu oluşturdu.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Konseyi, Aralık 2015’te, 5 Kasım’ı “Dünya Tsunami Farkındalık Günü” olarak belirledi. BM bilgilerinden en yıkıcı tsunamileri, tsunamilerin oluşma sebeplerini, insanların hayatına tesirini ve tehlikelerini derledi.
Yıllar boyunca yaşanan acı tecrübeler sonucunda tsunaminin tesirlerini azaltma konusunda edindiği uzmanlıkla Japonya’nın öncülüğünde ortaya çıktı.
DÜNYA NÜFUSUNU 2030’DA BEKLEYEN TEHLİKELER
Dünya nüfusunun 2030’a kadar kestirimi olarak yüzde 50’sinin sel, fırtına ve tsunamilere maruz kalan kıyı bölgelerinde yaşayacağı varsayım ediliyor.
GEÇEN 100 YILDA, YAŞANAN 58 TSUNAMİ SONUCUNDA 260 BİN KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ
BM datalarına nazaran, geçen 100 yılda gerçekleşen 58 tsunami sonucunda afet başına ortalama 4 bin 600 kayıp olmak üzere 260 bine yakın kişi hayatını kaybetti. Bu sayı ve ortalamalar ile tsunamiler, öteki afetleri verdiği ziyan bakımından geride bıraktı.
HER 5 İLA 60 DAKİKADA GELEN DALGALAR
Bir tsunami, “genellikle okyanusun altında yahut yakınında meydana gelen zelzelelerle alakalı su altı bozukluğunun yarattığı bir dizi muazzam dalga” olarak biliniyor. Volkanik patlamalar, deniz altı toprak kaymaları ve kıyıdaki kaya düşmeleri, tsunami oluşmasına sebebiyet verebiliyor. Tsunami, deniz tabanının dikey hareketi ve bunun sonucunda su kütlesinin yer değiştirmesiyle ortaya çıkıyor. Su duvarlarını andıran tsunami dalgaları, şiddetli biçimde kıyı şeridini vurabiliyor ve her 5 ila 60 dakikada gelen dalgalarla saatlerce tehlike oluşturabiliyor.
KIYIYA VURAN BİRİNCİ DALGADAN SONRA GELENLER DAHA KUVVETLİ
Kıyıyı vuran birinci dalga genelde en büyüğü olmuyor. Birçok vakit en büyük dalga 2, 3, 4. ve hatta sonraki dalgalarda ortaya çıkıyor. Tabandan şiddetlenerek oluşan sonraki dalgaların, kıyıdan taşınan enkazla birleşip tekraren kıyı şeridini vurmasıyla ağır hasar ve zayiat ortaya çıkıyor.
EN YIKICI TSUNAMİLER
Son 20 yılda tsunamiler, afetlerden kaynaklanan ekonomik kayıpların neredeyse yüzde 10’unu oluşturdu. Bilhassa Hint ve Pasifik okyanuslarını çevreleyen ülkelerde ortaya çıkan tsunamiler, kalkınma kazanımlarını geriye götürdü.
Japonya’daki 2011 Tohoku Zelzelesi, 235 milyar dolardan fazla ziyan oluşturarak “dünya tarihindeki en maliyetli felaket” olarak yeniliğini koruyor.
Mart 2011’de Pasifik Okyanusu’nda 29 kilometre derinlikte ve 9 büyüklüğünde meydana gelen zelzelede, Doğu Japonya kıyılarını 10 metre yüksekliğindeki tsunami vurdu.
Saatte 800 kilometre süratle yaklaşan dev dalgalar Tohoku’da 16 binden fazla insanın canına mal olurken, 450 binden fazla kişinin de sığınaklara kaçmasına sebebiyet verdi.
Aralık 2004’te Endonezya’da Sumatra kıyılarında 9,1 büyüklüğünde meydana gelen zelzele ise uzunluğu 1300 kilometreye ve yüksekliği 50 metreye ulaşan tsunamiye neden oldu ve o periyottaki en yüksek vefat sayısı bu tsunamide ortaya çıktı.
Endonezya, Sri Lanka, Hindistan ve Tayland’ın en ağır ziyana uğradığı afette, toplamda 14 ülkede iddiası 227 bin kişi hayatını kaybetti.
