Koronavirüs hayatımıza 2019 yılının sonlarında girdi. 2020’nin kıymetli bir kısmı ise virüsün kaynağını anlamaya çalışmakla geçti. Öne sürülen teorilerden bir tanesi, virüsün Çin’de bulunan Vuhan Viroloji Enstitüsü’nde yaşanan bir kaza sonucu dünyaya yayıldığı istikametindeydi. Lakin bu teori bilhassa ABD’de çok sağcıların ortaya attığı ırkçı bir komplo muamelesi gördü. Washington Post’tan CNN’e, New York Times’dan NPR’a birçok kıymetli yayın organı bu teoriyi yok saydı, hatta küçümsedi. (Newsweek, Mother Jones, Business Insider, FOX News bu yaklaşımın istisnaları oldu.)
Ancak Mayıs ayının sonlarında ABD Lideri Joe Biden’ın istihbarat kurumlarının araştırmasını istemesiyle laboratuvar teorisi bir anda kamuoyunda gerçekten tartışılır hale geldi. Ana akım medyada da laboratuvar sızıntısı ihtimali ciddiyetle konuşulur oldu. Çünkü pandemi mühletince elde edilen ve daima Vuhan laboratuvarına işaret eden deliller, göz arkası edilemeyecek bir hal aldı.
İlginç olan ise bu delilleri ortaya çıkaranların gazeteciler, istihbarat casusları ya da bilim insanları değil bir küme meraklı amatör olması.
KENDİLERİNE ‘DRASTIC’ DİYORLAR
Pandemi boyunca dünyanın dört bir yanından çoğunluğu kimliği saklı olmak üzere 20’den fazla bireyden oluşan bir küme, kapalı dokümanları ortaya çıkararak topladıkları bilgileri bir ortaya getirip Twitter’da uzun tweet zincirleri halinde dünyayla paylaştı. Kendilerine Decentralized Radical Autonomous Search Team Investigating COVID-19 (Covid-19’u Soruşturan Merkezsiz Radikal Otonom Araştırma Timi) ya da kısaca DRASTIC diyen grubun keşifleri uzun bir mühlet boyunca Twitter’daki takipçileriyle hudutlu kaldı. Araştırmaları sırasında birçok kere çıkmaza giren DRASTIC grubu, yorumlarının yanlış olduğunu düşünen bilim insanlarıyla da sık sık tartışmaya girdi. Lakin vakit içinde uğraşları ortaya çıkardıkları bilgiler birçok profesyonel bilim beşerinin ve gazetecinin de dikkatini çekti.
DRASTIC sayesinde, bugün Vuhan Viroloji Enstitüsü’nün elinde geniş bir koronavirüs koleksiyonu olduğunu, bu virüslerin yarasa mağaralarından toplandığını ve kelam konusu virüsler ortasında SARS-CoV-2’yle çok yakın akraba olan bir adedinin, 2012 yılında üç kişinin SARS gibisi semptomlarla kuşkulu bir biçimde hayatını kaybettiği madenden geldiğini biliyoruz.
Enstitünün bu virüsler üzerinde pandemiyi tetikleyebilecek formda çalıştığını, gerekli güvenlik tedbirlerini almadığını ve hem laboratuvarın hem de Çinli yetkililerin bu faaliyetleri gizlemek için çok uğraştığını da biliyoruz. Bildiğimiz bir öbür şey de birinci hadiselerin bir vakitler sıfır noktası kabul edilen Huanan’daki hayvan pazarında salgının patlak vermesinden haftalar evvel ortaya çıkmış olduğu.
KESİN DEĞİL LAKİN “MAKUL ŞÜPHE” VAR
Elbette bunların hiçbiri pandeminin Vuhan laboratuvarından çıktığı manasına gelmiyor. Hatta laboratuvar sızıntısı diye bir şey hiç yaşanmamış da olabilir. Lakin DRASTIC’in topladığı bilgiler hukukta “makul şüphe” olarak isimlendirilen düzeye erişmiş durumda.
Diğer yandan Çin’in tam iş birliği olmadan laboratuvar sızıntısı ihtimalinin tarafsız ve kapsamlı bir biçimde soruşturulması imkansız. Çin’in bu türlü bir soruşturmaya takviye vermesi ise pek mümkün görünmüyor. Lakin olur da soruşturma gerçekleştirilir ve virüsün kaynağı hakikaten Vuhan laboratuvarı çıkarsa, o vakit bir küme amatör 21’inci yüzyılın en büyük haberlerinden birine imza atmış olacak.
DRASTIC’in en tanınmış üyelerinden biri Twitter’daki The Seeker isimli kullanıcı… Newsweek’e açıkladığına nazaran, 20’li yaşlarının sonlarında bir erkek olan The Seeker’ın ismi de cismi de muhakkak değil. Dergiye e-posta yoluyla verdiği röportajda aslen Batı Bengalli olduğunu ve Hindistan’ın doğusunda yaşadığını söyleyen bu kişinin mesleği mimari, fotoğraf ve sinema çalışmalarının bir karışımından oluşuyor. Kendi kendini eğitmiş bir insan olan The Seeker, ilgilendiği bir bahsin peşinden internetin karanlık dehlizlerine girmekten çekinmeyen bir kişi. Bunun dışında da kim olduğuna dair rastgele bir ayrıntı açıklamadı.
KİLİT İSİM PETER DASZAK
The Seeker da pandeminin başında herkes üzere virüsün Vuhan’daki bir pazarda yabanî hayvanlardan insanlara geçtiğine inandı. (Örneğin, 27 Mart’ta paylaştığı tweet’te, “Kimse ebeveyninin ya da büyükannesi ile büyükbabasının bir egzotik hayvan pazarından çıkmış aptal bir virüs nedeniyle öldüğünü görmek istemez” diyordu.) Ana akım medya bu türlü dediği için The Seeker da inanmıştı. Ana akım medyadaki haberlerin kaynağı ise bir avuç bilim insanıydı.
Bu bilim insanları ortasında bilhassa bir kişi, EcoHealth Alliance’ın lideri Peter Daszak, öne çıkıyordu. EcoHealth Alliance, bir pandemiye yol açabilme potansiyeline sahip doğal patojenleri araştıran büyük bir milletlerarası program yürütüyordu. Daszak yıllardır Vuhan Viroloji Enstitüsü’nün yöneticisi ve tanınmış yarasa viroloğu Şi Jengli ile birlikte çalışıyordu. Daszak, Şi ile 10’dan fazla makaleye imza atmış ve ABD devlet fonlarından 600.000 doları Şi’nin projelerine aktarmıştı.
Pandemi laboratuvarın çok yakınında patlak verince, enstitünün olayla ilgili olabileceği spekülasyonları ortaya çıktı. Bunun üzerine Daszak ve 26 bilim insanı 19 Şubat 2020’de Lancet’te yayımlanan bir mektup kaleme aldı. Mektupta, “Covid-19’un doğal bir kaynağı olmadığına dair komplo teorilerini şiddetle kınıyoruz” sözleri yer alıyordu.
ABD’de uygulanan Bilgi Edinme Özgürlüğü Yasası kapsamında yapılan bir müracaat sonucu, kelam konusu mektubun tertibini laboratuvar sızıntısı ihtimalinin konuşulmasını önlemek isteyen Daszak’ın yaptığı ortaya çıktı. Daszak metni kaleme almış, tanıdığı bilim beşerlerine ulaştırarak imzalamalarını sağlamış, hatta perde gerisinde çalışarak mektubun geniş bir fikir birliğini yansıttığı imajını yaratmaya çalışmıştı. Mektubun imzacılarına gönderdiği e-postalarda “Bu açıklama EcoHealth Alliance’ın logosunu taşımayacak, rastgele bir kurum ya da şahıstan geliyor üzere görünmeyecek” diyordu. Vuhan Viroloji Enstitüsü ile örtüşen çalışmalar yapan bilim insanları ise imzalamayacak böylelikle enstitü ile EcoHEalth Alliance’ın iş birliğinin dikkat çekmemesi sağlanacaktı.
HER GÜN TELEVİYONA ÇIKIYOR, LABORATUVARI SAVUNUYORDU
O periyotta Daszak’ın mektubu organize ettiğine dair en ufak bir işaret yoktu. Fakat mektup sayesinde Daszak her gün medyaya çıkar, laboratuvar sızıntısını “gülünç”, “mesnetsiz”, “tamamen uydurma” üzere sözlerle yerden yere vurur oldu. Laboratuvara işaret eden ispatlar sunan bilim beşerlerine da çatıyordu. Daszak, Vuhan’daki laboratuvarda SARS-CoV-2 gibisi bir virüs kültürü olmadığını, bu nedenle teorinin manasız olduğunu belirtiyordu. (Daszak bu haberle ilgili olarak Newsweek’in yorum taleplerine cevap vermedi.)
Uzun bir müddet boyunca Daszak nüfuzunu korudu. Medyada da çok az insan söylediklerini sorguluyor ve çalışmalarının pandemide dolaylı bir rol oynamış olabileceğinin ortaya çıkmasının mesleğinde yaratacağı yıkımı göz önünde bulunduruyordu. Üstelik Donald Trump da laboratuvar teorisini benimseyerek, bilimsel bir tartışmayı politize ediyor ve istemeden de olsa Daszak’ın ekmeğine yağ sürüyordu.
Hatta Trump idaresi, EcoHealth Alliance’ın virüs araştırmalarına harcanan milyonlarca dolarlık kontratlarını iptal ettiğinde, “60 Minutes” programında Daszak’ı sağcı komplo teorisyenlerinin kurbanı üzere gösteren bir profil bile yayınlandı. Mantıklı beşerler şöyle düşünüyordu: Düşmanımın düşmanı dostumdur, o halde laboratuvar teorisi saçmalıktır.
The Seeker, 2020 başlarından itibaren bu görüşü sorgulamaya başladı. Yaygın olarak kabul edilen bilgilere karşı çıkan beşerlerle bağlantı kurmaya başladı.
YURI DEIGIN’İN MAKALESİ KIYMETLİ ŞEYLER SÖYLÜYORDU
Bunlardan bir tanesi Kanada’da uzun ömür üzerine çalışmalar yapan Yuri Deigin’di. Deigin, Medium’da uzun bir yazı yayınlayarak, Şi Jengli’nin Nature mecmuasında 3 Şubat’ta yayımlanan makalesinde dünyayla tanıştırdığı RaTG13 isimli virüsü mercek altına alıyordu. Kelam konusu makalede Şi, SARS-CoV-2 üzerine yapılmış birinci kapsamlı tahlile yer veriyordu: Virüs daha evvel görülmüş hiçbir şeye benzemiyordu ve buna 2002-2004 yılları ortasında 774 kişinin vefatına yol açan SARS da dahildi. Lakin tıpkı makalede Şi, RaTG13’ten de bahsediyordu. Bu virüs SARS-CoV-2 ile misal genetik yapıya sahipti ve o periyotta bilinen tek yakın akrabasıydı.
Makalede RaTG13’ün kaynağı net bir biçimde belirtilmiyordu. Tam olarak nerede ya da ne vakit bulunduğu açıklanmayan virüsün Çin’in güneyindeki Yunnan Eyaleti’nde bir mağarada görüldüğü söz ediliyordu.
Bu makale Deigin’de kuşku uyandırdı. SARS-CoV-2’nin RaTG13 yahut akrabası virüsler üzerine çalışan bir laboratuvarda yapılan çeşitli genetik karıştırma çalışmalarının sonunda ortaya çıkmış olup olamayacağını merak etti. Yazdığı inceleme çok açık ve kapsamlıydı. The Seeker, Deigin’in teorisini Reddit’te paylaştı. Bu paylaşım hesabının kapatılmasına yol açtı.
Bu sansür teşebbüsü The Seeker’ın daha da meraklanmasına yol açtı. O sayede DRASTIC grubuyla tanıştı. Newsweek’e “Konuyu tartışıp araştırmaya istekli çok canlı bir küme insan bulmuştum” diye anlattı.
“İNSANLIK KARŞILIK BULMAYI HAK EDİYOR”
Ekip epeyce karışıktı. Ortalarında teşebbüsçüler, mühendisler ve Innsbruck Üniversitesi’nden Rossana Segreto isimli bir mikrobiyolog bulunuyordu. Hiçbiri daha evvel birbiriyle tanışmamıştı. Hepsi kendi başlarına Covid-19’un kaynaklarıyla ilgili yazılanların mantıklı olmadığı sonucuna varmış ve kendini bu kümede bulmuştu. Ortalarındaki diyaloglar Billy Bostickson takma isimli bir koordinatör tarafından yönetim ediliyordu.
The Seeker kolaylıkla ahenk sağladı. “Tartışmanın ucunu yakalamama yardım ettiler ve kendimi eğitmeye başladım. Bir anda bu gizemin bağımlısı olmuştum” diyen The Seeker, hem şahsî merakıyla hem de vatandaşlık vazifesiyle hareket ediyordu. Newsweek’e şunları söyledi: “Covid sayısız insanın canını aldı ve bir o kadar insanı da yerle bir etti. Lakin birebir vakitte peşinden gitmediğimiz çok sayıda ipucu da bıraktı. İnsanlık yanıt bulmayı hak ediyor.”
The Seeker ve grubun geri kalanı, RaTG13’ün bu yanıtların kimileri için kritik olduğunu düşünüyordu. Takımdan altı kişi RaTG13’e dair internetten ve Vuhan Viroloji Enstitüsü’nün yayımladığı eski makalelerden faydalanarak topladıkları dataları, 11 Mayıs 2020’de uzun bir tweet zinciriyle dünyaya sundu.
DRASTIC takımının bir bütün haline geldiği an da bu tweet’ler oldu. Artık gerçek vakitli olarak dataları tarıyor, çeşitli hipotezleri test ediyor, birbirlerinin yanlışlarını düzeltiyor, birtakım noktalarda maksadı tam 12’den vuruyorlardı.
KISA MÜDDETTE KIYMETLİ GERÇEKLERİ ORTAYA ÇIKARDILAR
Kritik gerçekler kısa müddette bir ortaya getirildi. RaTG13’ün genetik sekansı, Şi Jengli’nin yıllar evvel yazdığı bir makalede paylaştığı lakin bir daha ismini bile anmadığı bir genetik kodla birebir uyumluydu. Kelam konusu kod, enstitünün bir Yunnan yarasasında bulduğu bir virüsten geliyordu. İki makaledeki ayrıntıları eski haberlerle bağlayan DRASTIC takımı, RaTG13’ün Yunnan’daki Mociyang kentinden geldiğine emin oldu. 2012 yılında burada kürekle yarasa dışkısı toplayan 6 kişi zatürre olmuş, üçü ölmüştü DRASTIC grubu bu olayın insanların SARS-CoV-2’nin bir atasıyla, örneğin RaTG13 ya da misal bir virüsle enfekte olduğu birinci örnek olup olmadığını merak ediyordu.
Scientific American’da yayımlanan profilde Şi Jengli, Mociyang’da madencilerin öldüğü bir madende çalıştığını kabul etti lakin tıpkı makalesinde olduğu üzere burada da RaTG13’le bir ilişki kurmaktan kaçınarak, madencileri öldürenin mağaradaki bir mantar olduğunu öne sürdü.
DRASTIC bu açıklamayla ikna olmadı. Madencileri öldürenin mantar değil SARS gibisi bir virüs olduğundan ve her nedense, Vuhan Viroloji Enstitüsü’nün bu gerçeği saklamaya çalıştığından şüpheleniyorlardı. Bu bir içgüdüydü ve kanıtlamanın rastgele bir yolu yoktu.
BİR TEZ HER ŞEYİ ANLATIYORDU
Tam da bu noktada The Seeker, araştırma maharetlerini takım arkadaşlarına kanıtlayan bir şey buldu: CNKI. CNKI, Çin’de yayımlanan akademik mecmuaların ve tezlerin bir ortaya geldiği çok büyük bir data tabanıydı. Bu bilgi tabanında hastalanan madencilerle ilgili bir şeyler bulup bulamayacağını merak ediyordu.
Google Translate yardımıyla Çince Mociyang sözünün nasıl yazıldığını buldu. Akabinde data tabanında “Mociyang+zatürre”, “Mociyang+yarasalar”, “Mociyang+SARS” gib bir dizi arama yaptı. Her arama sonucunda binlerce makaleyle, kitapla, yüksek lisans ve doktora teziyle karşılaştı. Geceler boyunca bu sonuçları taradı lakin işe fayda bir şey bulamadı.
Tam pes edecekken, 2013’te Kunming Tıp Üniversitesi’nden bir öğrencinin kaleme aldığı 60 sayfalık bir yüksek lisans teziyle karşılaştı. Tez “Bilinmeyen Virüslerden Kaynaklanan Ağır Zatürre Yaşayan 6 Hastanın Analizi” başlığını taşıyordu ve madencilerin durumlarını ve adım adım nasıl tedavi edildiklerini kapsamlı bir biçimde anlatıyordu. Makalede kuşkulu açıkla belirtilmişti: “Çin nal burunlu yarasası ya da öbür bir yarasadan gelen SARS gibisi bir koronavirüsten kaynaklanmıştır.”
The Seeker, bulduğu linki 18 Mayıs 2020’de sessiz sedasız Twitter’da paylaştı. Akabinde Çin Hastalık Denetim Merkezi’nde vazifeli bir doktora öğrencisinin kaleme aldığı ve birinci tezdeki bilgilerin kıymetli bir kısmını teyit eden ikinci bir tez daha buldu. Madencilerden dördünde SARS gibisi bir enfeksiyon kaynaklı antikorlar tespit edilmişti. Bütün bu örnekler test edilmesi için Vuhan Viroloji Enstitüsü’ne gönderilmişti. (The Seeker bu linki paylaştıktan kısa bir müddet sonra Çin, CNKI erişimini kısıtlayarak bir daha kimsenin bu türlü bir araştırma yapamamasını garantilemiş oldu.
MEDYA PEK İLGİ GÖSTERMEDİ
Eğer SARS gibisi bir virüs 2012’de ortaya çıktıysa, örtbas edilmişti ve Vuhan Viroloji Enstitüsü, insanları daha fazla örnek bulup Vuhan’a getirmeleri için madene yollamaya devam ediyordu. Bunun sonraki gün gazetelerde birinci haber olması gerekirdi fakat olmadı. Haftalarca süren sessizliğin akabinde İngiltere basınında Sunday Times üzere birkaç kaynak bu bahiste bir şeyler yazdı. ABD basını ise bulgulara ilgi göstermedi.
The Seeker, “Kesinlikle haberlerde patlamasını bekliyordum ancak genel ilgisizlik ve bunun sebebi beni şaşırttı. Hala ellerinde onca kaynak olmasına karşın medyanın geri kalmış olmasına şaşırıyorum” diye konuştu.
Birkaç gün içinde DRASTIC takımı, gizemli Mociyang madeninin koordinatlarını bulmayı da başardı. Lakin bu bilgi de 2020 sonlarında madene gitme yarışı başlayana kadar medyanın ilgisini çekmedi.
Madene gitmeye çalışan birinci gazeteci BBC muhabiri John Sudworth oldu. Yolun kamyonlar ve muhafızlarla kapatılmış olduğunu keşfeden Sudworth, kısa müddet içinde haberleri nedeniyle Çin’den kovuldu. Birebir devirde Associated Press de mağaraya gitmeye çabaladı lakin başaramadı. Daha sonra NBC, CBS, Today ve birçok öbür haber kanalının muhabirleri de yolların kamyonlar, ağaçlar ve öfkeli adamlar tarafından kapatıldığını gördü. Kimi gazetecilere daha fazla ilerlemenin tehlikeli olduğu zira bölgede yabanî fillerin yaşadığı söylendi. Nihayet bir Wall Street Journal muhabiri, dağ bisikletiyle madenin girişine kadar ulaşmayı başardı ancak o da gözaltına alınarak 5 saat boyunca sorgulandı. Madenin sırları bugün hala çözülebilmiş değil.
ARALARINA YENİ BEYİNLER KATILDI
Mociyang madeniyle ilgili gerçeklerin Mayıs 2020’de ortaya çıkması medyada ilgi görmedi fakat DRASTIC’e yeni üyeler katılmasını sağladı. DRASTIC bir anda viral genetikten, biyoteknoloji laboratuvarlarındaki güvenlik protokollerine kadar çok geniş alanda bilgi toplayabilir hale geldi. 21 Mayıs 2020’de Billy Bosticckton kümenin ismini “DRASTIC Research” olarak değiştirdi. (Not: DRASTIC bir kısaltma olmakla birlikte birebir vakitte İngilizcede “şiddetli, tesirli, kesin, güçlü” üzere manalara da geliyor. Research ise “araştırma” demek.) Bostickson ayrıyeten kümesi olayın farklı boyutlarına odaklanan alt kümelere ayırdı. Kısa mühlet içinde laboratuvar teorisinin ihtimalini artıran keşifler yapıp bunları yayınlar hale geldiler.
Ekibin en değerli üyelerinden biri Madrid’de yaşayan bir bilgi bilimci olan Francisco de Asis de Ribera’ydı. Data madenciliğinde uzman olan Ribera, Vuhan Viroloji Enstitüsü’nün yıllar boyunca çeşitli kanallarda ve formatlarda yayımladığı çok büyük ölçüde bilgiyi büyük bir yapboz üzere bir ortaya getirmeye başladı. Kısa müddet içinde enstitünün virüs programının kapsamlı haritası ortaya çıkmaya başladı. Ribera ve The Seeker çok sağlam bir ikili olmuştu. The Seeker yapbozun yeni modüllerini ortaya çıkarıyor, Ribera da bu kesimleri bütünün uygun yerlerine yerleştiriyordu. The Seeker, “Kendimi ve Francisco’yu The Wire dizisindeki dedektifler McNulty ve Freamon’a benzetiyordum” diye anlattı.
RaTG13 bulmacasının bir modülünün çözülmesi Ribera’nın sorumluluğuydu: Vuhan Viroloji Enstitüsü, RaTG13 üzerinde keşfedildikten sonraki 7 yıl boyunca etkin olarak çalışmış mıydı? Daszak “Hayır” demişti, virüs hiç kullanılmadı zira özgün SARS’a gereğince benzemiyordu. WIRED mecmuasına yaptığı açıklamada, “İlginç olduğunu fakat riskinin çok yüksek olmadığını düşündük. Bu nedenle hakkında bir şey yapmadık, direkt dondurucuya kaldırdık” diye konuşmuştu.
MEĞER DONDURUCUYA KALDIRMAMIŞLAR
Ribera bu tabirin palavra olduğunu ortaya çıkardı. Genetik hususlarında bir bilim makalesi yayımlandığında, makalenin müelliflerinin bu makaleye eşlik eden genetik sekansları memleketler arası bir bilgi tabanına yüklemesi gerekiyor. Bu bilgi tabanına enstitü uzmanları tarafından kazara yüklenmiş kimi birtakım metaveri etiketlerini inceleyen Ribera, laboratuvarda 2017-2018 yıllarında faal olarak RaTG13 çalışmaları yürütüldüğünü ortaya çıkardı. Yani Daszak’ın dediği üzere dondurucuya kaldırıp sonra unutmamışlardı.
Aslına bakılırsa Vuhan Viroloji Enstitüsü, RaTG13’ün yanı sıra Mociyang madeninden çıkan her şeyle yakından ilgileniyordu. Ribera yapbozuna bakarak şu sonuca vardı: Laboratuvar çalışanları madeni en az yedi defa ziyaret etmiş ve binlerce örnek toplamıştı. Ribera, 2012-2013 yıllarında madenciler öldüğü vakit laboratuvardaki teknolojinin virüsü bulmak için kâfi olmadığını, bu nedenle teknikleri geliştikçe onların da madeni tekrar tekrar ziyaret ettiklerini düşünüyordu.
Ribera birçok kaynaktan elde ettiği bilgi parçacıklarını birleştirerek, Twitter’da 1 Ağustos 2020 tarihinde bir tez ortaya attı. Ona nazaran enstitünün yayınladığı bir makalede muhakkak meçhul ismi geçen sekiz adet SARS’la alakalı virüs de Mociyang’daki madenden geliyordu. Yani SARS-CoV-2’nin bir değil tam dokuz akrabası o madende yaşıyordu. Şi Jengli, Kasım 2020’de RaTG13 makalesine bir ek yaparak, Şubat 2021’de de bir konuşmada DRASTIC’in kuşkularını doğruladı.
BİR BİLGİ TABANI KAPANIRSA BİR OBURU BULUNUR
Elbette Ribera’nın bu türlü dedektiflik peşinde koşmasının sebebi, Vuhan Viroloji Enstitüsü’nün müfettişlerin istediği dataları paylaşmıyor olmasıydı. Enstitünün internet sitesinde, eldeki tüm virüslere dair bir veritabanı bulunuyordu ancak bu sayfa bir müddettir boştu. Ocak 2021’de kayıp data tabanıyla ilgili bir soru üzerine, internet sunucularının pandemi sırasında karşı karşıya kaldığı çevrimiçi taarruzlar nedeniyle bilgi tabanını yayından kaldırmak zorunda kaldıklarını söyledi. Fakat DRASTIC bu açıklamanın da hakikat olmadığını buldu. Bilgi tabanı pandeminin başlangıcından kısa mühlet, Vuhan Viroloji Enstitüsü ise taarruzların gayesi olmasından ise hayli vakit evvel, 12 Eylül 2019’da yayından kaldırılmıştı.
Ancak diğer data tabanlarında öteki ipuçları bulmak mümkündü. Vuhan Viroloji Enstitüsü’nün hibe ve ödül müracaatlarını tarayan The Seeker, enstitünün araştırma planlarının ayrıntılı açıklamalarını buldu: İnsan hücrelerinde ve laboratuvar hayvanlarında buldukları yeni SARS gibisi virüslerin bulaşıcılığını test edecek projeler planlanıyordu. Bu virüslerin cinsten çeşide geçerken nasıl mutasyona uğradığına bakılacaktı. Farklı virüsler genetik olarak birleştirilecekti. Ve bütün bunlar yetersiz biyogüvenlik tedbirleri alınarak yapılacaktı. Felaketi getirecek tüm ögeler bir ortadaydı.
Elbette tüm bunlar bir felaket yaşandığı manasına gelmiyor. Yaşandıysa da bir görgü şahidi tabiri olmadan kesin olarak bilmemiz imkânsız. Lakin DRASTIC’in ortaya koyduğu ispatlar daima birebir istikamete işaret ediyor: Vuhan Viroloji Enstitüsü yıllar boyunca tehlikeli koronavirüsler topladı, bunların kimileri dünyaya hiç açıklanmadı. Virüslerin insanlara bulaşma kapasiteleri ve bu kapasiteyi artırmak için gerekebilecek mutasyonlar faal olarak test ediliyordu. Muhtemelen bu testlerin maksadı insanlığı virüslerin hepsine karşı koruyacak bir aşı geliştirmekti. Çalışmaların üzerinin örtülmesi için hala uğraş sarf edilmesi de bir şeylerin makus gitmiş olabileceğini düşündürüyor.
“ONLAR BENİM KAHRAMANLARIM”
2021 başlarında DRASTIC o kadar çok data yayınlamıştı ki kendi araştırmacıları dahil kimse takip edemez olmuştu. Bu nedenle kendi internet sitelerini bir bilgi havuzuna dönüştürdüler. Şu an sitede meraklıları aylarca oyalayacak kadar çok makale, Twitter bilgiseli, çevirisi yapılmış Çin evrakı ve makale linki bulunuyor.
Bu meraklılar ortasındaki gazetecilerin ve bilim insanlarının sayısı da günden güne artıyor. Örneğin muharrir Nicholson Baker, New York Magazine için kaleme aldığı laboratuvar sızıntısı teorisi makalesinde, “Rossana Segreto ve Yuri Deigin benim kahramanlarım” tabirini kullandı. “Araştırmaları ince ince tarayıp bağlar kurdular ve öykünün anlatılması gereken kritik kesimlerini gün yüzüne çıkardılar. Birebir şey Mona Rahalkar ve Billy Bostickson için de geçerli. El birliğiyle bilimsel yolsuzlukları ortaya çıkardılar.”
İngiliz gazeteci Ian Birrell de Unherd’de misal şeyler yazdı: “Toplu gayretlerinin hem Çin’i hem de bilim dünyasının yerleşik nizamını laboratuvar sızıntısı teorisinin yanlışsız düzgün soruşturulmasına dair zorlama bağlamında çok kıymetli olduğuna kuşku yok. Geçtiğimiz yıl sürdürdüğüm araştırmalar boyunca bu aktivist kümesinin ve birkaç bahadır bilim beşerinin laboratuvar sızıntısı hipotezini gölgelerden nasıl çıkardığını görmek çok etkileyiciydi.”
Birrell’in bahsettiği yavuz bilim insanlarından biri Alina Chan’di. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü ve Harvard Üniversitesi iş birliğinde kurulan Broad Enstitüsü’nde misyon yapan bir moleküler biyolog olan Chan, DRASTIC’in ürettiği bilginin farkına vararak Twitter’da bilim insanı olmayanların da anlayabileceği bir lisanla açıklamaya başladı. Kümenin muvaffakiyetlerini uzun bir Twitter zincirinde anlatan Chan, “DRASTIC grubu olmadan, Covid-19’un kaynağı konusunda bugün nerede olurduk bilemiyorum. Bilim dünyasının dışındaki bu insanların çalışmasının, bilimsel telaffuz üzerinde çok büyük bir tesiri oldu” diye yazdı.
JESSE BLOOM TARTIŞMAYI BİLİM DÜNYASINA TAŞIDI
6 Ocak 2021’de ABD’nin en saygıdeğer Covid-19 araştırmacılarından biri olan Jesse Bloom sayesinde, bilim dışında kalan bu tesir bilim dünyasına da girdi. Washington Üniversitesi’nde bir virolog olan Bloom, Twitter’da, “Evet çalışmalarını takip ediyorum” diyerek DRASTIC’in katkılarını açıkça yasallaştırdı ve bilim dünyasında bir zelzele yarattı. “Hepsine katılmıyorum, lakin kimi kısımları değerli ve gerçek görünüyor” diyen Bloom, Mona Rahalkar’ın Mociyang madeniyle ilgili makalesini öne çıkararak, “Pandeminin birinci günlerinde virüsün laboratuvardan kaçmış olmasının hiç muhtemel olmadığını düşünüyordum. Fakat akabinde gelen çalışmalar üzerine, şu an bunun makul olduğunu söylüyorum.”
Birçok bilim insanı Bloom’a söylediklerini tekrar düşünmesi için baskı yaptı. Lakin Bloom geri adım atmayınca sessizlik yavaş yavaş kırılmaya başladı. Mayıs ayında Harvard, Yale, MIT, Stanford üzere birçok saygın üniversiteden 18 bilim insanı (aralarında Chan ve Bloom da vardı) Science mecmuasında bir mektup yayımlayarak Vuhan laboratuvarında kapsamlı bir soruşturma istedi.
Aynı gün The Seeker bir bomba daha patlattı. Çin Bilim ve Teknoloji Bakanlığı’na ilişkin bir data tabanını tarayan The Seeker, Şi Jengli’nin danışmanı olduğu tezleri taradı. Üç tez buldu, birinci açtığı tezde de gayesine ulaştı.
Bu tezler sayesinde Vuhan Viroloji Enstitüsü’nün bir şeyler gizlediğine dair kuşkular ortadan kalktı. Zira tezlerden, Şi’nin söylediğinin bilakis, enstitünün araştırmacılarının Mociyang madenindeki personelleri öldüren şeyin mantar olduğuna hiç inanmadıkları anlaşılıyordu. Hatta yeni bir SARS gibisi salgından o kadar kaygı etmişlerdi ki maden yakınlarında yaşayan köylülerin kanlarını test etmişlerdi. Dahası madende bulunan öbür sekiz SARS gibisi virüsün de genetik sekanslarını pandemiden çok evvel çıkarmışlar ve DRASTIC bu gerçeği ortaya çıkarana kadar bildiklerini kendilerine saklamışlardı. (Eğer bu genetik sekanslar daha evvel açıklanmış olsa araştırmacılar SARS-CoV-2’yi de çok daha evvel anlayabilirdi.
BIDEN 26 MAYIS’TA ARAŞTIRMA BUYRUĞU VERDİ
Bu yeni ifşalardan ve Science mecmuasında yayımlanan mektuptan çabucak sonra, laboratuvar sızıntısı ihtimalini ciddiye alan akademisyenlerin, siyasetçilerin ve ana akım medyanın sayısı arttı. 26 Mayıs tarihinde ABD Lideri Biden’ın istihbarat kurumlarına araştırma gayretlerini iki katına çıkarma direktifi vermesi teoriyi güzelce güçlendirdi.
Biden, “ABD, dünyanın dört bir yanında tıpkı fikirde olduğu ortaklarıyla birlikte, Çin’e kapsamlı, şeffaf, ispatlara dayalı memleketler arası bir soruşturma yapılması ve her türlü alakalı data ve ispata erişim sağlaması için baskı yapacak” dedi lakin Çin şimdilik bu teklife hiç sıcak bakmıyor. Pekin hükümeti bir soruşturmaya asla evet demeyebilir. Lakin şurası net: Alanın dışından bir küme statükoyu sorgulamasa, bu pandemiye (ve tahminen de bundan sonrakilere) bir biyoteknoloji laboratuvarının neden olup olmadığını hiç sormayacaktık bile.
The Seeker da aldığı bu dersi asla unutmayacağını belirtti ve ekledi: “Artık bilimi yalnızca bilim beşerlerine mahsus bir alan olarak görmüyorum. Herkes bir fark yaratabilir.”
Newsweek’te yayımlanan ” Exclusive: How Amateur Sleuths Broke the Wuhan Lab Story and Embarrassed the Media” başlıklı özel haberden derlenmiştir.
