İnsanlığın robotlara dair hisleri evvelden beri karmaşık fakat son yıllarda daha da karıştı. Boston Dynamics üzere şirketlerin geliştirdiği ileri düzey hareket hünerlerine sahip robotları hem heyecan ve hayranlıkla hem de “Bunlar yarın öbür gün dünyayı ele geçirip bizi köle yapmasınlar sakın?!” kaygısıyla izliyoruz.
Bu çeşit robotlarla ilgili son çarpıcı adım Facebook’tan geldi. Facebook, daha insansı robotlar üretebilmek için özel bir yazılım geliştirdi. “Dönüm noktası” olarak nitelendirilen bu yazılımla robotların tıpkı bebekler üzere yürümeyi öğrenmeleri amaçlanıyor.
Dilerseniz en baştan başlayalım. Beşerler hareket yapma konusunda çok başarılılar. Birinci adımlarımızı atmaya başladığımız andan itibaren, adımlarımızı tabanın kum, çim, çamur yada beton olmasına nazaran ayarlıyor, yürüdüğümüzün yolun eğimine nazaran duruşumuzu değiştiriyor, çıkışlarda ve inişlerde duruma nazaran hareket etmeyi öğreniyoruz.
Zaman vakit düşsek de deneme yanılma usulüyle hangi ortamda ve tabanda nasıl yürümemiz gerektiğine ahenk sağlamayı başarıyoruz. Üstelik sırtımızda ya da elimizde bir şeyler taşıyor olmak bile yürüme maharetimizi etkilemiyor.
ROBOTLAR SIRA DIŞI DURUMLARDA ÇARESİZ KALIYOR
Robotlara gelirsek, tahminen birçok açıdan bizden daha avantajlılar fakat iş adaptasyona geldiğinde bir makineden öteye geçemiyorlar. Düz yolda muvaffakiyetle yürüyen bir robot, kendisine evvelce kodlanmadığı takdirde köşeyi dönme ya da karşısına çıkan yokuştan tırmanma hünerine sahip değil. Asfalt tabanda yürümeye alışkın bir robotu kumsala bıraktığınızda içinde bulunduğu yeni ortama kendi kendine alışamıyor.
Teknoloji şirketi IBM ile Massachusetts Teknoloji Enstitüsü iş birliği ile hayata geçirilen MIT-IBM Watson Yapay Zeka Laboratuvarı’nın yöneticisi David Cox’a nazaran, kelamını ettiğimiz bu durum, günümüzde yapay zekayı en çok zorlayan hususların başında geliyor. Washington Post’a konuşan Cox, sorunu “Karşılarına çıkan tüm sıra dışı durumlara ahenk sağlayabilen sistemleri nasıl inşa edersiniz?” sorusuyla özetliyor.
Gelişmiş hareket kapasitesine sahip robotlar afet ve gibisi durumlarda misyon yapan acil yardım ünitelerinden tarıma, şoförsüz araçlardan imalat dalına birçok bölümde ihtilal yaratacak. Hatta bir gün karmaşık konut işlerini yapacak robotlara bile sahip olabiliriz. Lakin gelişmiş hareket kapasitesine sahip olmak için makinelerin de beşerler üzere farkında olmadan yaşadıkları deneyimler üzerinden yeni şeyler öğrenmelerini sağlayacak bir yapıya gereksinim var. Bunu yapmak da çok zahmetli, hatta büyük ihtimalle imkânsız görünüyor.
ÇOCUK DÜŞE KALKA BÜYÜR, PEKALA YA ROBOT?
İnsanlar yeni ortamlarda nasıl hareket edeceklerini düşe kalka öğreniyor. Ancak robotlar kelam konusu olduğunda düşüp kalkmak maliyetli ve uzun vakit alan bir süreç. Zira robot düştüğünde büyük ihtimalle hasara uğruyor ve tamir edilmesi gerekiyor. Tamir gerektirmese bile düşüşün akabinde elde edilen dataların robotun işletim sistemine kodlanması gerekiyor. Araştırmacılar bu kademeyi ortadan kaldırmak gayesiyle yeni ortamlar yaratıp robotların beyinlerinin bu yeni ortamlara bizatihi alışmasını sağlamaya çalışıyor.
Facebook’un dönüm noktası olarak nitelendirilen yeni yazılımı de tam olarak bu sıkıntıya tahlil olacak halde geliştirildi.
California Üniversitesi, Berkeley ve Carnegie Mellon Üniversitesi uzmanları ile birlikte çalışan Facebook yazılımcıları, öncelikle yapay zekayı kaygan taban ya da ani bir tırmanış üzere çeşitli çevresel şartlara karşılık vermek üzere eğitmek için simülasyonlar oluşturdu. Akabinde köpek gibisi bir robotu kusurlarından ders alacak ve ortamdaki ani değişikliklere karşın gidebildiği kadar uzağa gidecek halde eğittiler.
Üçüncü etapta bu iki stratejiyi bir ortaya getiren araştırmacılar, “robotun rastgele bir ince ayara gereksinim duymadan güçlü ve ahenk sağlayabilir hareket hüneri sergilemesini” sağladı.
ENGELLERLE KARŞILAŞTIĞINDA YENİ ŞEYLER ÖĞRENİYOR
Peki bu ne manaya geliyor? Kısaca söylemek gerekirse yapay zeka etrafındaki faktörlere, değişiklikler evvelden görmeden adapte olabiliyor. Hareketinin yarıda kesilmesine neden olacak şeylerden kaçmak yerine, sürprizlerden bir şeyler öğrenip onları da hareketine dahil ediyor.
Gözlem yapay zekası aracılığıyla bacakların her yeni hareketi, daha evvelki hareketlerinden elde edilen bilgileri de içeriyor. Robotun ayaklarına ya da bacaklarına çarpan pürüzler, alttaki taban hakkında robota bilgi veriyor. Yapay zeka tüm bunları kullanarak öğreniyor, gelişiyor.
Rapid Motor Adaptation (Hızlı Motor Adaptasyonu) ismi verilen yazılım sayesinde şirketler, daha ucuz ve çok fazla hassas olmayan donanımlarla da harika performans sergileyebilen, daha düşük maliyetli otomat makineler üretebilecek. Robotların ucuzlaması da daha fazla alanda daha gelişmiş robotların sayısının artması için kritik bir adım kabul ediliyor.
KAYMIYOR, DÜŞMÜYOR
Facebook yeni yapay zeka yazılımını yayınladığı bir görüntüyle görücüye çıkardı.
Videonun başında dört bacaklı bir robot ormanlık bir yerde rahatlıkla ilerlerken görünüyor. Lakin birebir robot iç yere getirilip kaygan yer üzere durumlarla karşılaştığında istikrar problemleri yaşıyor ve yürümekte zorlanıyor.
Bir diğer örnekte de sırtına tartı torbaları yerleştirilen robot ayakta duramayıp devriliyor.
Ancak Facebook’un yapay zeka yazılımıyla robot zorlansa da ayakta durmayı başarıyor. Hatta üzerine torbalar yerleştirildiği vakit bile yürümeye devam ediyor.
Cihazın üzerinde kamera bulunmuyor. Robotun tüm hareketleri ayaklarındaki ve çeşitli eklemlerindeki sensörlerden gelen bilgilerin işlenmesiyle şekilleniyor. Bu sensörler bir nevi dokunma fonksiyonu görerek robotun dış dünyayı deneyimlemesini sağlıyor.
İLK KERE KUMSALDA YÜRÜMEK GİBİ
Araştırmacılar robotun bu deneyimini insanların birinci kez bir kumsalda yürümesiyle kıyaslıyor. Facebook Yapay Zeka ünitesinde ve California Üniversitesi, Berkeley’de bilgisayar görmesi üzerine araştırmalar yapan Jitendra Malik, “İlk birkaç adım biraz istikrarsızdır lakin birkaç adımdan sonra kumsalda da sert bir tabanda yürüdüğünüz kadar olağan yürüyebilirsiniz” diye konuşuyor.
Yazılımı geliştiren takım projenin temelini oluştururken çocukların yürümeyi nasıl öğrendiğine dair geçmişte yapılmış araştırmalarda elde edilen bilgilerden faydalandı.
Robotların gerçek beşerler üzere hareket etmesini sağlayacak yazılımlar geliştirmeye çalışan tek büyük teknoloji şirketi Facebook da değil üstelik.
Örneğin IBM, bir bebeğin yetiştirilmesini simüle eden yapay zeka metotlarını araştırıyor. Emel bir çocuğun “sağduyu” dediğimiz bilgi tipini nasıl öğrendiğini anlamak ve bunu robotlarda da uygulamak.
Geçtiğimiz yıl Google, tekerlekli robotların “öngörülemeyen ortamlarda” hareket etmesine dair bir çerçeve yayınladı.
FİYATI SPOT’UN 27’DE BİRİ
Hareketli robotlar konusunda öncü olan Boston Dynamics’in Spot isimli robotlarında ise altlarındaki yeri “hissetmelerini” sağlayan bir sistem bulunuyor. Bu sistem sayesinde robotlar göremedikleri ortamlarda bile düşmeden ilerleyebiliyor.
Facebook’un yazılımının en değerli getirisi fiyat avantajı. Boston Dynamics’in Spot robotlarının maliyeti 74.500 dolar. Facebook ise sistemini yalnızca 2.700 dolara mal olan bir Unitree robotu üzerinde inşa etti.
Washington Post’un “How do you teach robots to navigate new places? Study toddlers.” başlıklı haberinden derlenmiştir.