Rize ve Artvin’deki sel felaketinin bilançosu netleşmeye başladı. Birinci belirlemelere nazaran sel ve heyelan nedeniyle Rize’de, 47 bina yıkıldı, 100’e yakın konut ağır hasar aldı, 125 bina boşaltıldı, 40’a yakın işyeri ve 100’e yakın da araç ziyan gördü. Artvin’de bilanço daha da ağır; 1430 konut ve işyeri ziyan gördü ve 70’e yakın araç kullanılamaz hale geldi. Her iki vilayette de hasar tespit çalışmaları sürüyor ve uzmanlara nazaran önümüzdeki günlerde selin neden olduğu maddi kayıp daha da artacak.
Hem sigortacılarla hem de uzmanlarla konuştuk. Rize ve Artvin’deki sel felaketinin neden olacağı varsayımı toplam ziyan, en az 200 milyon lira. Tabi ziraî ziyanı da hesaba katacak olursak, iktisada maliyeti çok daha büyük olacaktır. Elbette bu ziyanda iklim değişikliğinin tesiri büyük ancak başta dere yatağına konut yapılması üzere çarpık yapılaşma ve öbür nedenler de zararın büyümesinde büyük rol oynuyor.
4 KONUTTAN 1’İ SİGORTALI
Peki, 200 milyon liralık zararın ne kadarını sigortacılar karşılayacak? Selin sigortaya maliyetinin 25 milyon lira olacağı varsayım ediliyor. Daha açık bir anlatımla, 200 milyon liralık zararın yalnızca 25 milyon lirasını sigortacılar karşılayacak. Bunun üzerine tarım sigortalarını da eklersek sigortacıların ödeyeceği toplam hasarın 40 milyon lirayı bulması bekleniyor. Neden bu türlü? Sigortalanma oranı düşük de ondan. Örneğin, Rize’de, 4 konuttan 1’i sigortalı, her 4 araçtan da 1’i kaskolu. Küçük işletmelerin ise yüzde 90’nının sigortası bulunmuyor. Tarımda da sigortalılık oranların yüzde 20’nin üzerine çıkmıyor. Artvin’de ise sigortalanma oranlarını hem Türkiye ortalamasının hem de Rize’nin de çok altında. Sigortalılık oranı düşük olduğu için de sel felaketlerinde meydana gelen ekonomik kaybın -bölgesine nazaran değişmekle birlikte- kimi bölgede yüzde 4’ünü, kimi bölgede yüzde 10’unu sigortacılar karşılayabiliyor. Sel baskınının sıkça yaşandığı Karadeniz’de ise bu oran yüzde 5-6’larda.
Nitekim, emsal sel felaketleri geçen sene de birebir bölgede yaşanmıştı. 2020’nin ağustosunda Giresun’da yaşanan sel felaketinde 400’e yakın bina ve işyeri ziyan görmüş; tıpkı devirde Rize’deki sel afetinde de çok sayıda konut ve işyerini su basmıştı. Geçen sene Karadeniz bölgesinde yaşanan sel baskınlarının yarattığı toplam ziyan ise 4 milyar lirayı bulmuştu. Sigortalılık oranı düşük olduğundan Giresun, Rize, Samsun, Trabzon’dan meydana gelen sel felaketleri sonrası sigortalılara 200 milyon lira tazminat ödemişti.
ZARARI KİM KARŞILAYACAK?
Peki, bu durum sigortalılık oranında bir değişiklik yarattı mı? Sigortacılara sordum. Sel felaketinin yaşandığı Rize, Giresun, Artvin üzere kentlerde afet sonrası sigortalılık oranlarında ufak da olsa bir hareketlilik yaşandığını, fakat sonrasında yeniden eskiye dönüldüğünü söylediler. Bu da şu manaya geliyor, sigortalanma oranı düşük olduğu için geçmiş yıllarda olduğu üzere son Rize ve Artvin’deki sel felaketinin neden olduğu zararın yükü devletin sırtına binecek; devlet tarafından, karşılanmayan kısım esnafın, araç ve mesken sahiplerinin üzerine kalarak yeni bir yük yaratacak.
Bilmiyorum tahminen de sık sık yaşanan ve her seferinde önemli ekonomik kayba neden olan sel felaketi için Karadeniz bölgesine has bir sigorta modeli geliştirilebilir. Böylelikle devletin ve vatandaşın üzerindeki yükü sigorta sistemi alır. Akıllara, ‘sigorta bu yükü kaldırabilir mi?’ üzere bir soru gelebilir. Ziyadesiyle kaldırır.
SİGORTACILAR ALMANYA’DA 6 MİLYAR DOLAR ÖDEYECEK
Sel felaketi yalnızca Türkiye’yi etkilemedi. Rize ve Artvin’de felaketin yaşandığı günlerde başta Almanya, Hollanda, Belçika, Avusturya olmak üzere Avrupa ve Çin’de de seller önemli can ve mal kayıplarına neden oldu. Sigortacılar bu durumu ise, doğal afetler açısından “Almanya, Belçika, Artvin, Rize artık fark etmiyor’ formunda yorumluyor. Avrupa’yı tesiri altına alanlar sellerin ise 10 milyar doları aşan ekonomik kayba neden olacağı kestirim ediliyor. Yalnızca Almanya’da yaşanan sel felaketinde ise sigortalı hasarın 5 milyar avro (6 milyar ) olması bekleniyor. Çin’de meydana gelen sel felaketinin ise 200 milyon dolara yakın ekonomik kayba neden olacağı kestirim edilirken, sel baskını sonrası Çin’de sigorta şirketlerine 65 binin üzerinde tazminat talebi başvurusu yapıldı.
