İzmir Kavram Meslek Yüksekokulu İnşaat Teknolojisi Programı Öğretim Vazifelisi Dr. Erkan Durmazgezer, geçmişten günümüze kadar geçerli olan yönetmeliklerin, sarsıntıya sağlam yapı tasarım prensiplerini garanti altına alarak yapı güvenliğini sağlamayı amaçladığını söyledi
YÖNETMELİĞİN HEDEFİ: CAN GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK
Durmazgezer, düşünülenin tersine sarsıntı yönetmeliklerinin maksadının her durumda yapıların hasar görmesini engellemek değil, “can güvenliğini sağlamak” olduğuna vurgu yaptı.
Durmazgezer, ülkemizde zelzelede hasar görmüş betonarme yapıların güçlendirme uygulamalarında beton, çelik ve karbon fiber üzere gereçlerin kullanıldığı bilgisini paylaştı.
“TASARIMLAR, PERİYODUN YÖNETMELİĞİNE UYGUN DEĞİL”
Proje mühendislerinin zelzele kuvveti hesabında kullandıkları Türk Zelzele Tehlike Haritasında belirtilen azamî yer ivmesi bedellerine yaklaşıldığına da dikkat çeken Durmazgezer, ”Türk Zelzele Tehlike Haritasında, İzmir bölgesinde sarsıntı sırasında oluşabilecek en büyük yer ivmesi bedelinin 0.4-0.45 g bandında olduğu görülmektedir. Bu bedelin, tasarım yer ivmesi bedellerinden hayli düşük olması, İzmir Bayraklı’da yıkılan ya da ağır hasarlı olarak tabir edilen yapıların muhtemelen o dönemki yönetmeliğe uygun olarak tasarlanmadığını ya da şantiye esnasındaki uygulamanın yetersiz olduğunu göstermiştir.’‘ tespitinde bulundu.
“YAPIMLARI 2001’DEN EVVEL OLDUĞU İÇİN DENETLEMELERİN NE DERECE UYGULNADIĞI BELİRSİZ”
Erkan Durmazgezer, bölgede yıkılan yapıların neredeyse tamamının ruhsatlı olduğu; fakat üretim tarihlerinin 2001 yılı öncesine dayanmaları nedeniyle, yapı kontrol kanununa nazaran denetlenmemiş olduğunun altını çizerek, ”Bu tarihten sonra inşa edilmiş yapılarda yasa tarafından mecburî tutulan yapı kontrollerinin ne derece uygulandığı konusu da maalesef belirsizliğini korumaktadır.
“YAPI STOKUNUN EN AZ YÜZDE 70’İ YETERSİZ”
İzmir ili ele alındığında; İzmir İnşaat Mühendisleri Odası, Balçova Belediyesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi ortasında 2011 yılında imzalanan üçlü protokol sonucunda gerçekleştirilen ‘Yapı Stoku Envanterinin Oluşturulması ve Yapı Güvenliğinin Sarsıntı Riski Açısından Değerlendirilmesi’ projesinde Balçova ve Seferihisar bölgelerindeki yapı stokunun en az yüzde 70’inin zelzele güvenliği manasında kâfi seviyede olmadığı sonucuna varılmıştır.” dedi.
BAYRAKLI VE BORNOVA RİSKLİ
Depremin yıkıcı tesirlerinin görüldüğü Bayraklı ve Bornova’nın ise taban açısından son derece yetersiz alanlar olduğunu belirten Durmazgezer, ”Bu çeşit tabanlar üzerinde yapılaşmaya müsaade verilebilmesi için geoteknik alanında uzmanlaşmış mühendislerin alana özel araştırma ve kıymetlendirme yapmaları gerekmektedir. Bunun yanı sıra; zayıf/yumuşak taban katmanlarının sarsıntı esnasında oluşan yer dalgalarını kıymetli oranda büyütmesi olarak bilinen ‘zemin büyütmesi’ kavramının açıklanması yararlı olacaktır. Taban katmanları, sismik dalgalar için bir süzgeç görevi görmektedir. Yumuşak/zayıf tabanlar yer hareketinin yüksek frekanslı kısmını filtre görevi görerek söndürür. Bu tıp tabanlarda düşük frekanslı ve genliği yüksek taban hareketi tesirli olmaktadır. Bu bağlamda düşünülürse, zayıf taban üzerine kurulmuş yerleşim bölgelerinde bulunan doğal titreşim dönemi düşük olan yüksek katlı yapıların zelzele tesirleri altında daha fazla risk taşıdığı söylenebilir. Taban taşıma gücünün yetersiz olduğu durumlarda üst yapı yükünü daha inançlı katmanlara aktarılması manasında kazıklı derin temel uygulamaları, jet grouting, taban içerisine taş kolon teşkili ve enjeksiyon üzere uygulamalar uygun tahliller sağlamaktadır.” açıklamasında bulundu.
“ALINACAK KONUTUN STATİK PROJESİNE BAKILMALI”
Durmazgezer, konut alacak vatandaşlara da birtakım tekliflerde bulundu;
”Alınacak konutun inşaat mühendisliği manasında kâfi hizmet alıp almadığının sorgulanması son derece ehemmiyet arz etmektedir. Yapıya ilişkin statik projenin, alanında uzman bir inşaat mühendisine gösterilmesi yararlı olacaktır. Bu alanda uzmanlaşmış bir mühendisin bulunamadığı durumlarda, satın alınması planlanan yapının statik projesinin onay tarihine bakılarak yapının hangi teknik şartnameye uygun yapıldığının denetimi yapılabilir.
BÖLGENİN YER KÜMESİ ARAŞTIRILMALI
Bölgenin taban kümesinin araştırılması şayet zayıf bir yer üzerinde ise gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığının sorgulanması, temel seçiminin uygunluğunun araştırılması; imalat kademesinde kullanılan beton ve çelik sınıflarının kâfi seviyede olup olmadığının incelenmesi mevzuları kıymetlidir.
ZEMİN KATLARDAKİ DONATILARIN PASLANMA DURUMLARI DENETİM EDİLMELİ
Deprem tesirleri altında kalan bir yapının en büyük kesit etkileri taban kattadır. Sarsıntı güvenliği açısından bu katta bulunan taşıyıcı elemanların donatılarının paslanma durumları ilgili, kattaki nem denetimi yapılarak kestirimde bulunabiliriz.
DENETİMLERİN YAPILDIĞI BİNALARIN YIKILMA İHTİMALLERİ DÜŞÜK
Bir yapının servis ömrü boyunca tasarım sarsıntısına maruz kalma ihtimalinin çok düşük olması nedeniyle, zelzele yönetmeliğine uygun olarak tasarlanan ve kâfi şantiye kontrolünün sağlandığı yapılarda, toptan yıkılma durumunun gerçekleşmesi yalnızca çok düşük bir ihtimal dahilinde olmaktadır.”
