Birleşmiş Milletler (BM), Aralık 2015’te 5 Kasım’ı “Dünya Tsunami Farkındalık Günü” olarak kabul etti.
BM’nin geçen yıl “Dünya Tsunami Farkındalık Günü” kapsamında yayınladığı raporda endişelendiren tablolar ortaya çıktı.
10 YIL İÇİNDE DÜNYA NÜFUSUNUN YÜZDE 50’SİNİ TEHDİT EDECEK
Birleşmiş Milletler (BM) ve Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) datalarından son 100 yıl içinde gerçekleşen tsunamileri, meydana gelme nedenlerini, toplumlar üzerindeki tesirini, tsunamiden sonra oluşan tehlikeleri ve yaşanan can kayıpları derlendi.
Bu kapsamda tsunami felaketi, önümüzdeki 10 yıl içinde dünya nüfusunun yüzde 50’sini tehdit edecek boyutlara ulaşacak.
TSUNAMİ EN TEHLİKELİ DOĞAL AFETLER ARASINDA
Raporda, gerçek siyasetler ve tedbirlerin evvelce hayata geçirilmesinin muhtemel felaket senaryolarını önlemeye yardımcı olabileceği belirtildi.
Tsunamiyi en tehlikeli doğal afetler kapsamına alan BM, tsunamiye meyilli bölgelerde kentleşmenin ve turizmin önüne geçilmesini, aksi takdirde çok sayıda insanın risk altına girebileceği ihtarında bulundu.
TSUNAMİDEN EN ÇOK ETKİLENEN ÜLKELER
Sri Lanka, Hindistan, Endonezya, Tayland ve Japonya, tsunamiden en çok etkilenen ülkeler ortasında birinci sıralarda yer aldı.
Japonca bir terim olan “Tsunami” “tsu” (liman) ve “nami” (dalga) sözlerinden oluşuyor. Güçlü bir su altı zelzelesinin ürettiği bir dizi dev okyanus dalgasını tanımlamak için “tsunami” kavramı kullanılıyor.
Gücü Richter ölçeğine nazaran en az 6,5 olan su altı sarsıntıları tsunamileri oluşturabiliyor.
Deprem dışında toprak kayması, volkanik patlama, deniz altı heyelanı ve kıyı kayalıklarının düşmesi de tsunamileri tetikleyebiliyor.
100 YILDA TSUNAMİDEN 260 BİN KİŞİ ÖLDÜ
BM ve Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) datalarına nazaran son 100 yıl içinde gerçekleşen 58 tsunami sonucu 260 bine yakın insan hayatını kaybetti.
Hindistan, Endonezya, Maldivler, Myanmar, Sri Lanka, Tayland ve Japonya’nın en çok tsunami gerçekleşen ülkeler olduğu biliniyor.
Son yıllarda UNESCO Oşinografi Komitesi (IOC), tsunami erken ihtar hizmetlerini koordine etmek için bir dizi çalışma yürütüyor.
ERKEN İHTAR İSTASYONU KURULDU
Bu amaçla Pasifik, Hint Okyanusu, Karayipler ve Kuzey-Doğu Atlantik, Akdeniz ve Kontaklı Deniz bölgeleri için dört farklı Tsunami Erken İkaz İstasyonu ve Azaltma Sistemi kuruldu.
UNESCO, bu çalışmalarıyla tsunami felaketlerinde can ve mal kayıplarını en aza indirmek için yapılması gereken uygulamalar konusunda farkındalığı artırmayı amaçlıyor.
IOC, üye ülkelerde gerçekleştirdiği eğitim programlarıyla da tsunami bağlantısı ve tahliye tatbikatları düzenliyor.
TARİHİN EN BÜYÜK 10 TSUNAMİSİ
26 Aralık 2004’te Endonezya’nın Sumatra kıyılarında 9,1 büyüklüğündeki sarsıntı sonrası tsunami felaketi yaşandı. 30 kilometre derinlikte meydana geldiği iddia edilen zelzele sonrası oluşan 50 metre yükseklikteki dalgalar Meubolah, Sumatra’da 5 kilometre içeriye kadar ilerledi. Olayda yaklaşık 230 bin kişi hayatını kaybetti.
11 Mart 2011’de Japonya’nın Kuzey Pasifik kıyısında meydana gelen tsunami 18 binden fazla insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Japonya’nın doğu kıyısında oluşan 10 metre yüksekliğindeki dalgalar, 452 bin kişinin süreksiz barınaklara taşınmasına neden oldu.
1 Kasım 1755’te Portekiz’in Başşehri Lizbon’da meydana gelen 8,5 büyüklüğündeki sarsıntı sonrası oluşan 30 metre yüksekliğindeki dalgalar, Portekiz ve Güney İspanya’nın batı kıyısındaki birçok kenti ve Fas’ı önemli bir biçimde etkiledi. Zelzele ve tsunami sonrası Portekiz, Fas ve İspanya’da yaklaşık 6 bin kişi hayatını kaybetti.
FELAKETİN BİLANÇOLARI
27 Ağustos 1883’te Endonezya’da Krakatau Kaldera volkanının patlaması sonucu meydana gelen tsunami, Anjer ve Merak kasabalarını yıktı. Tsunami sonucu 38 bin, volkanik patlama sonucu ise 2 bin kişi olmak üzere toplamda 40 bin civarı insanın hayatını kaybettiği açıklandı.
20 Eylül 1498’de Japonya’nın Enshunada Denizi’nde 8,3 büyüklüğünde bir sarsıntı olduğu varsayım ediliyor. Sarsıntı sonucu oluşan tsunaminin, Kii, Mikawa, Surugu, Izu ve Sagami kıyılarını etkilediği ve 31 bin kişinin hayatını kaybettiği belirtiliyor.
28 Ekim 1707’de tekrar Japonya Nankaido’da meydana gelen 8,4 büyüklüğündeki sarsıntının Kyushyu, Şikoku ve Honshin kıyılarını etkilediği ve dalgaların 25 metreye kadar yükseldiği belirtiliyor. Tsunaminin etkilediği bölgede çok sayıda yerleşim yerinin hasar gördüğü ve yaklaşık 30 bin can kaybının yaşandığı kayıtlara geçti.
JAPONYA, ŞİLİ…
15 Haziran 1896’de Japonya’nın Sanriku bölgesinde 7,6 olarak varsayım edilen sarsıntı ve akabinde gerçekleşen tsunaminin 11 binden fazla konutu yıktığı 22 bin kişinin de vefatına neden olduğu belirtiliyor. 38 metre yükselen dalgaların ayrıyeten Çin’in doğu kıyılarını etkilediği ve 4 bin kişinin vefatına neden olduğu raporlarda yer aldı.
13 Ağustos 1868’de Şili’nin kuzeyinde 8,5 büyüklüğündeki sarsıntıdan sonra oluşan ve dalga uzunluğu 21 metre olduğu varsayım edilen tsunaminin ise 3 gün sürdüğü ve yaklaşık 25 bin kişinin vefatına neden olduğu kayıtlara yansıdı.
24 Nisan 1771’de Japonya’nın Ryukyu Adaları’nda gerçekleşen 7,4 büyüklüğündeki sarsıntının bölgedeki birçok adayı etkilediği, 85 metre yüksekliğindeki dalgaların en büyük ziyanı Ishigaki Adası’na verdiği belirtiliyor. Bu felakette yaklaşık 12 bin kişinin öldüğü söz ediliyor.
18 Ocak 1586’da Japonya’nın Ise Bay bölgesinde meydana gelen 8,2 büyüklüğündeki zelzele tsunamiye neden oldu ve dalgalar 6 metreye kadar yükseldi. Can kaybı sayısı ise bilinmiyor.
